Leikhúsmál - 01.11.1963, Síða 11

eríalisma, sem við getum stótað svo af í dag. Fólk þurfti
þvi i þá daga að drepa tímann með hinu og öðru gamal-
dags rjátli eins og að lesa bókmenntir eða jafnvel hugsa
um trúmál. Þannig fór Lárus lngólfsson einnig snemma að
íhuga þessháttar hliðar mannlífsins, er hann var að vaxa
úr grasi. Utaf alls kyns íhugunum og persónulegri reynslu
leituðu á hann vandamál og furðulegar gátur lifsins,
sem stundum leita á ungt og hugsandi fólk, ef það er
ekki of niðursokkið í limbódansi eða að lesa Amoi. Fljótt
hœndist Lárus að kaþólskunni, tign og fegurð helgisiða
hennar, styrki og kyngi trúarinnar. Jafnframt þvi skaut
áhugi hans á að rissa og teikna fljótt upp kollinum, að
búa til fallegar myndir með pennastöng eða rista í tré
með sjálfskeiðungnum. Hið dœmigerða islenzka alþýðu-
œvintýri. Leið nú og beið nokkra stund, þessi tvö hugðar-
efni spunnu sig saman og þróuðust í tvibýli og bezta
samlyndi. Svo sjáum við allt í einu hvar skundar ungur
maður innan við tvítugsaldur á skipsfjöl og siglir yfir sœ-
inn. Þar er Lárus á ferð, og ákvörðunarstaðurinn er Lúx-
emburg og klaustur þar, er nefnist Clervaux.
Skömmu áður hafði verið þar anriar Islendingur, ,,grann-
ur, langleitur og hökumikill", Halldór Guðjónsson, sem
var þar skirður Halldór Kiljan Laxness. Þarna œtlaði Lár-
us að ílendast og mála helgimyndír. Undi vel sínum
hag.
I þessu klaustri var um tíma rússneskur maður, Lauri No-
vikoff að nafni. Hann hafði verið þekktur listdansari, m.a.
oft dansað með Pavlóvu, hinni rússriesku dansgyðju. Þessi
mikli leikhúsmaður sá myndirnar, sem Lárus var að fást
við, og varð hrifinn af, kvað vera mikið „teater" i þeim,
— leikrœn tjáning. Þarna féll stórt orð og spaklegt. Ábót-
inn í klaustrinu veitti þessu einnig athygli og varð að því
skapi minna hlynntur því, að Lárus settist að i klaustrinu
fyrir fullt og allt. Slikir menn eru djúpskyggnir og þekkja
marga ranghala mannssálarinnar. Einhvers staðar i sál-
arafkimum Lárusar hefur hann séð leikhús og bjarma af
sviðsljósum. Og honum hefur líklegast ekki fundizt þess
háttar fyrirbrigði vera samrýmanleg klausturslifnaði,
,,þótt kannske mœtti segja, að sumt sé svipað með leik-
húsi og trúarbrögðum. Það getur verið skemmtilegt íhug-
unarefni. Trúarbrögð hafa sinn ytri búning, ytri mynd,
úthverfu, sem svipar til leikhúss. Flest í messugjörð ka-
þólskra er táknrœnt, — leikur. Litur messuklœða breytist
t.d. eftir kirkjuhátíðum,- litur föstunnar er fjólublár, rauð-
ur er litur hvítasunnunnar. Flestar hreyfingar hafa sína
þýðingu — látbragð. Einnig þetta gerir kaþólsk trúar-
brögð svo falleg". Kaþólsk messugjörð gœlir við fegurð-
arsmekkinn, — jafnvel glysgirnina. ,,Á þann hátt skír-
skotar kaþólskan til tilfinninga fólks, vekur hjá því
stemningu. En sú stemning endist heldur skammt. Prestar
segja, að í trúmálum sé erfiðast að eiga við stemnings-
fólk". Því fólki veitist stundum erfiðara að höndla herr-
ann í hinni dýpri og strangari viðleitni þessara trúar-
bragða. Þetta sá Halldór Kiljan Laxness og þetta sá Lár-
us Ingólfsson. Því yfirgáfu þeir báðir þetta klaustur. Þeg-
ar á allt var litið, hefur þeim fundizt eftirsóknarverðara
að lifa iðandi lífinu með ótal stemningum og alls kyns
veraldleika en að stunda sálarinnar eintal í klaustrum.
Þó hefur Lárus alltaf haldið tryggð við kaþólska trú . . .
,,Og fáið ykkur nú vœna vindla, strákar mínir".
Kaupmannahöfn
Lárus hafði oft rœtt við Novikoff um leikhúslíf, helzt um
listdans, og í þeim samrœðum hafði margt borið á góma.
M.a. hafði Lárus laumað því útúr sér á veiku augnabliki,
að hann hefði jafnvel áhuga á því að leika. Undir þess-
um samrœðum og fyrir hvatningarorð hins rússneska
kunningja sins fór Lárus nú að íhuga vandlega sinn gang
og gera upp með sér, hvor œtti meiri ítök í honum, heilög
Guðsmóðir eða fröken Thalía. í slíkum þönkum skrifaði
hann bréfkorn til Kaupinhafnar til að inna eftir um hagi
og allar aðstœður fyrir ungan mann, sem e.t.v. kœmi
þangað að lœra eitthvað til leikhúss. Þannig barst því
einu sinni bréf í klaustrið til Lárusar með dönsku frí-
merki, mynd af Kristjáni kóngi X, þess efnis, að hann
œtti blessaður að koma til kóngsins býs og skrýða þar
lifandi leikhús fyrir Danskinn í stað þess að mála dýrlinga
í klaustri fyrir páfann. Bréfritari var frú Steinunn Jónsson,
mikil heiðurskona, sem bauðst til þess að taka við hon-
um og greiða götu hans í hvívetna. Varð hún Lárusi mikil
hjálparhella eins og svo mörgum öðrum ráfandi íslend-
ingum, sem áttu leið um þessa stórborg Dana.
Eftir allt það sálaruppgjör, sem á undan var gengið, sló
nú Lárus til, sagði skilið við klaustursfriðinn og hélt til
Kaupmannahafnar að leiía sér frama og lœra leikfjalda-
málun, búningateiknun og stílfrœði: „hellti mér í allt
heila píputauið". Það var árið 1927. í skóla gekk hann
til Folmer Bonin („Bonins Akademi"). Þaðan útskrifuð-
ust allir helztu leiktjalda- og búningamálarar Dana og
ýmissa annarra þjóða. Einnig útvegaði þessi stofnun störf
við leikhúsin.
Naut Lárus nú lífsins í listum og ýmsum öðrum hugguleg-
heitum tilverunnar, kynntist mörgu fólki, leikhúsi, stílum
— og lífinu. Meðfram slíku píputaui las Lárus leik hjá
Önnu Borg og seinna hjá Holgeiri Gabrielsen. Kom hann
þess vegna oft fyrir sjónir almennings ásamt þeim
leiktjöldum, sem hann hafði málað. Má m.a. geta þess,
að hann hefur dansað leikandi létf sem fiðrildi í óperettu
(nafn gleymt). Samdansarinn var Gitta Alpar.
Með náminu fékk Lárus stundum orlof frá skólanum til
að vinna í sjálfboðavlnnu að leiktjaldamálun við ýmis
leikhús Danaveldis. Árið 1929 var hann fastráðinn við
Konunglega leikhúsið, aðallega sem búningateiknari, þótt
honum vœri enn tlðlitið inná málarasalinn að vinna þar.
Árið 1932 birtust í fyrsta sinn á leiksýningu bœði leiktjöld
og búningar eftir Lárus. Var það við uppfœrslu á Galdra-
Lofti (0nsket), sem þá var aftur tekið til sýningar. Auk
þess ferðaðist Lárus enn vítt og breitt um hið flata ríki
Dana til þess að mála kannske fjöll eða frumskóga uppá
svið leikhúsanna. Á 50 ára afmœlissýningu Dagmars-
leikhússins ! Kaupmannahöfn málaði hann búninga við
Fjalla-Eyvind. Við gerð leiktjalda var stuðzt við málverk
Kjarvals, eign Reumert-hjónanna. Kára og Höllu léku Poul
Reumert og Bodil Ibsen. Eru hér aðeins tekin örfá dœmi
9