Leikhúsmál - 01.11.1963, Page 32

Og dansaði í Parísaróperunni í meira en sex ór, áður en
hann varð ballettmeistari, kóreograf og fyrsti sólódans-
ari í Kaupmannahöfn. Með komu hans gekk hvirfilvindur
yfir danska leiksviðið og til allrar hamingju hefur það
ryk, sem þá þyrlaðist upp ekki fallið enn.
Enda þótt rúm áttatíu ár séu liðin síðan hann dó, hafa
nemendur í Ballettskóla Konunglega leikhússins enn
„tíma" í Bournonville. Eða réttara sagt: nokkrir ballettar
hans eru ávallt œfðir í þeirri mynd, sem þeir hafa tekið á
sig með árunum. Hluti af fjörmiklum stíl hans hlýtur að
hafa máðst undan tímans tönn, en dansar hans eru engu
að síður áreiðanlegustu heimildir sem við eigum, um
stórbrotið tímabil ballettsins í Evrópu á 18. öld og ef til
vill eru þeir einustu heimildirnar, sem til eru, um sjálfa
tœkni þessa tímabils. Svo nánar sé að orði kveðið: tœkni
þessa tímabils, eins og mikill, lifandi listamaður notaði
hana, því leikdansarnir búa yfir þeim eiginleikum, sem
gerðu Bournonville að frábœrum listamanni: undraverð-
um léttleika, glœsilegum sveiflusporum, einstakri „mýkt"
og fjarvist alls áhuga á möguleikum rúmsins. Sem eðli-
lega afleiðingu þessa, tekur hann dansarann fram yfir
dansmeyna með því að gefa honum fleiri tœkifœri til að
láta Ijós sitt skína og gerir þannig dansinn allt annað en
einkennandi fyrir Taglioni- (eða öllu heldur Gauthier-)
ballettinn, er við annars álítum fulltrúa 19. aldar stílsins.
Bournonville lifir í þeim listdönsurum, sem hann lagði sig
svo í líma við að afla virðingar og heiðurs. Eitraður penni
Théophile Gautiers, sem bókstaflega rak karlmennina úr
franska ballettinum, gat til alrar hamingju ekki náð hon-
um í Kaupmannahöfn. Hann barðist ekki aðeins fyrir list
sinni og tœkni, heldur einnig — og með góðum ár-
angri — fyrir metorðum og bœttri þjóðfélagsaðstöðu sér
og samstarfsmönnum sínum til handa. Enn þann dag í
dag njóta listdansarar góðs af þeirri baráttu.
Afburðamaður við stjórnvölinn hefur úrslitaþýðingu fyrir
ballettflokk, sem getið hefur sér frábœrt orð. í því efni
hefur hamingjan verið danska ballettinum hliðholl. Hann
hefur haft á að skipa þrem miklum leiðtogum, þegar
margir aðrir hafa ekki einu sinni getað státað af einum.
Hinn þriðji var Harald Lander, en hans naut því miður
ekki nœrri því eins lengi og fyrirrennara hans. Á stjórnar-
árum sínum lyfti hann ballettinum til mikils vegs með ár-
vekni sinni, skilningi á framþróun listdansins almennt og
umhyggju fyrir fjársjóðum fortiðarinnar.
Þau tíu ár, sem liðin eru síðan hann hvarf frá Konunglega
danska ballettinum, eru uggvœnlega langur tími stjórn-
leysis. Fyrri reynsla sýnir að rétt hefur tekizt að fleyta
ballettinum yfir slík tímabil. Það voru þegar bezt gegndi,
tímaskeið, er hreinsað var til, haldið í horfinu og einkum
stefnt að þvi að fá annarra þjóða viðfangsefni til sýn-
inga. Nœrri allir mikilvœgir erlendir kóreografar hafa
verið boðnir til að setja á svið eða endursýna einhvern
leikdansa sinna og orkar það hverju sinni endurnýjandi
á listdansflokk, en getur einnig leitt þann sama flokk list-
dansara, sem vantar sterkan leiðtoga, í hœttulega upp-
lausn.
í Danmörku hefur þessi úrlausn þó, allt til þessa gefið að-
dáunarverða raun. Hefðir ballettsins eru svo fastmótaðar,
að hann getur alltaf snúið til þeirra á ný. Ástandið leiðir
hugann að kínverska máltœkinu, sem segir að sá sem
sigri verði að lokum Kínverji. — Á undanförnum ár-
um höfum við séð „Graduation Ball" eftir David Lic-
hine og „Fanfare" eftir Jerome Robbins verða að langt-
um betri listdönsum á danskri grund en þeir voru
nokkru sinni í Ameríku. Ef við lítum lengra til baka, minn-
umst við fullkominna „Skógardísar" og „Coppelíu", hvort
tveggja afar góðar sýningar. Bezta dœmi um slíka
„danska túlkun", sem átt hefur sér stað á tímum stjórn-
leysis, er ef til vill sviðsetning Emilie Walbom á „Carne-
val" eftir Fokin: hún varpaði fyrir borð tónlistinni, kóreó-
grafíunni og flestum persónunum,- aðeins örlítið af sjálfri
hugmyndinni var eftir, en niðurstaðan engu að síður
einn af traustustu og vinsœlustu dönsku leikdönsunum:
„Drommebilleder".
Æskileg þrón getur þó varla haldið áfram, nema stórhuga
listamaður taki aftur að sér forystuna. Mikla leiðtoga er
erfitt að finna, en Konunglegi danski ballettinn hefur fram
til þessa haft lánið með sér. Megi hann einnig í framtíð-
inni — á mikilvœgu sviði framþróunar — reynast „frá-
bœr".
30