Leikhúsmál - 01.11.1963, Page 47

Þótt úti í hinum fjarlœga kvikmynda-
heimi gerist uppörvandi og vonglœð-
andi atburðir, sem sýna að vegsemd
kvikmyndalistarinnar fer vaxandi ár
frá ári, hefir sjaldan jafnilla verið
þjarmað að henni hér og nú síðustu
mánuðina. Ef litið er á sýningaferil
kvikmyndahúsanna á öllu síðastliðnu
ári, má sjá, að sjaldan hefur lág-
kúran hreykt sér jafnhátt og nú og
hefur henni þó verið dillað fyrr. Mik-
ill hluti sýningarefnis, sem borið er á
tjald fyrir áhorfendur, verður að telj-
ast hœpin forsenda fyrir að halda
opnu kvikmyndahúsi. Ef draga má
ályktanir af fortíðinni sjást margar af
beztu kvikmyndum heims llklega
aldrei hér. Sýningum á þeim fáu
merku sem berast hingað er frestað
œ ofan í œ, svo að hundakúnstnerar
meðalmennskunnar og alls þar fyrir
neðan geti hrœkt sem lengst og
hraustlegast ofan af hvíta tjaldinu
framan í ásjónu og kaun íslenzkrar
listmenningar. Meðan einstakir for-
svarsmenn kvikmyndahúsa hnussa
við, ef þeir heyra orðið list, eins og
þeir hafi fundið vonda lykt, er ekki
að undra þótt kvikmyndir manna eins
og ítalans Michelangelo Antonionis
séu hornrekur í rökkursölum íslenzkra
filmumustera.
Michelangelo Antonioni er þekktur og
umrœddur hvarvetna þar sem kvik-
myndlist telst umtöluverð. Þótt Antoni-
oni hafi gert nœr tug kvikmynda, auk
heimildakvikmynda, hefur ekki ein
einasta kvikmynda hans verið sýnd
hér á landi. Nokkur bót mun þó verða
ráðin á, þar sem Bœjarbíó mun sýna
ÆVINTÝRI hans innan skamms. Það
er þó sjöunda mynd hans og vœri full
ástœða til að reyna að fá eitthvað af
fyrri myndum hans til landsins.
Antonioni, sem eitt sinn sagði: „Sam-
eiginlegt með Ingmar Bergman á ég
aðeins dapurlyndi, trúmennsku gagn-
vart hugmyndum mínum og peninga-
skort", er rúmlega fimmtugur að
aldri. Hann hefur skapað nýjan stll í
kvikmyndagerð, stíl sem margir hafa
reynt að taka eftir, með misjöfnum
árangri. Myndir hans eru innhverfar
og œsingalausar, oftast dapurlegar,
en með vonarglampa sem blossar
upp við og við og lýsir fram á veg.
Hann notar mikið langar tökur, sér-
staklega í ÆVINTÝRINU og NÓTT-
UNNI, og til að lýsa rólyndum stíl
hans hefur verið sagt að hann byrji
hvert atriði nokkru áður en það hefst
og endi það nokkru eftir að því er
lokið. Honum lœtur betur að lýsa sál-
arlífi kvenna en karla. Aðalpersón-
urnar í myndum hans eru oftast kon-
ur. Hann segir sjálfur: ,,Ég skil mann-
inn og hans galla og kosti, en ég dái
fyrst og fremst konuna. Hana skil ég
betur". Og í síðustu mynd hans, SÓL-
MYRKVINN (L'Eclisse), er kona aðal-
persónan, leikin af Monica Vitti, sem
hefur leikið í öllum síðustu myndum
Antonionis og má sem leikkona telj-
ast algjörlega mótuð af honum.
En til að byrja á byrjuninni skal þess
getið, að Antonioni fœddist í Ferrara
á Ítalíu 29. september 1912 og átti
cesku sína þar. Hann stundaði nám í
hagfrœði og verzlun í Bologna. En
hdnn lagði ekki slík frœði fyrir sig,
heldur gekk í lið með stúdentum
nokkrum og setti með þeim á svið
leikrit eftir Ibsen og Pirandello, einn-
ig gamanleiki sem hann skrifaði
sjálfur. Síðar varð hann gagnrýnandi
við ýmis tímarit og 1942 var hann
aðstoðarleikstjóri hjá Marcel Carné
við gerð LES VISITEURS DU SOIR (Aft-
angestirnir). Einnig samdi hann á
þessum tíma kvikmyndahandrit, m.a.
fyrir Fellini.
Árið 1943 hóf hann að gera fyrstu
kvikmynd sína, heimildarmynd um
fólkið sem lifir meðfram Pó-fljótinu.
Ramminn utan um myndina er ferð
á fljótapramma niður eftir Pó, fram
hjá fátœklegum moldarkofum fiski-
manna, sem þrauka sitt þjáningarlíf
án þess að hafa getu né vilja til að
breyta því. Myndin GENTE DEL PO
var í rauninni alger nýung í gerð
heimildarmynda, nokkurskonar for-
boði neo-realismans. En rétt um
sama leyti og Antonioni lauk mynda-
tökunni, hertóku Þjóðverjar Ítalíu.
Þegar honum tókst mörgum árum
seinna að komast aftur yfir filmuna,
var mikill hluti hennar skemmdur.
Það sem eftir var setti Tiánn saman
1947 og þrátt fyrir tjónið sem unnið
hafði verið, mátti kenna ýmsa drœtti
sem slðar urðu sterkari í myndum
hans, raunar aðalefni þeirra, harm-
leikur mannlegrar einangrunar.
Antonioni viS töku ÆVINTÝRSINS
í krafti þessarar fyrstu myndar tókst
Antonioni að fá að gera nœstu heim-
ildarmynd sína, sem fjallaði um götu-
sóparana I Rómaborg. NETTEZZA
URBANA sýnir sóparana að verki frá
árdegi til aftans, kvikmynduð af
ncemri tilfinningu fyrir því mannlega
og með fínlega ívafðri umhverfis-
lýsingu. Á nœstu árum gerði Antoni-
oni fleiri stuttar myndir, m. a. SUPER-
STIZIONE, mynd um ólöglegt kukl í
smáþorpi einu, en flestar báru þess
merki að kostnaðarmenn þeirra
45