Peningamál - 04.05.2022, Side 50

PENINGAMÁL 2022 / 2 50
Erfitt er að meta hver áhrifin verða á efnahagsumsvif
í Úkraínu og Rússlandi en ljóst er að þau verða veruleg.
Samkvæmt mati Alþjóðagjaldeyrissjóðsins (2022) gæti lands-
framleiðslan í Rússlandi dregist saman um 8,5% í ár og
verðbólga farið yfir 20%. Samdrátturinn í Úkraínu verður enn
meiri eða um 35%.
Áhrif átaka í gegnum alþjóðaviðskipti
Einn farvegur áhrifa stríðsátakanna á heimshagkerfið er í
gegnum viðskiptatengsl við Rússland og Úkraínu. Mikilvægir
útflutningsmarkaðir gætu tapast vegna stríðsátakanna og
viðskiptabannsins. Að sama skapi geta átökin leitt til hnökra
í alþjóðaviðskiptum þar sem skortur verður á mikilvægum
framleiðsluaðföngum frá Rússlandi og Úkraínu sem fyrirtæki
í öðrum löndum reiða sig á.
Þótt áhrifin á einstaka fyrirtæki og atvinnugreinar
geti orðið nokkur er líklegt að bein áhrif vegna tapaðra við-
skipta við Rússland verði tiltölulega lítil. Rússneska hagkerfið
vegur minna en 2% af heimshagkerfinu og er álíka stórt og
það ástralska og einungis um 7% af því bandaríska. Vægi
útflutnings þróaðra ríkja til Rússlands er að sama skapi til-
tölulega lítið. Vægið er t.d. einungis 0,3% af vöruútflutningi
Bandaríkjanna og 0,7% af vöruútflutningi Breta (mynd 1).
Meðal iðnríkja eiga ESB-ríki líklega einna mest undir, einkum
Þýskaland, en útflutningur til Rússlands vegur samt sem áður
einungis 1,9% af vöruútflutningi Þjóðverja. Efnahagsleg áhrif
á ýmis ríki í Austur-Evrópu verða þó líklega meiri enda vega
viðskipti þeirra við Rússland þyngra. Þetta á sérstaklega við
um Eystrasaltsríkin þrjú sem flytja að meðaltali um 10% af
vöruútflutningi sínum til Rússlands.
Vægi útflutnings til Rússlands segir þó ekki alla
söguna um möguleg efnahagsleg áhrif átakanna. Aðföng frá
Rússlandi geta verið mikilvæg í aðfangakeðju einstakra landa
þótt þau mælist ekki í beinum viðskiptum við Rússland þar
sem þau fara í gegnum önnur lönd. Eins og sést á mynd 1 er
vægi Rússlands í innlendri aðfangakeðju annarra ríkja jafnan
meira en sem nemur beinu vægi Rússlands í utanríkisviðskipt-
um, sérstaklega í ýmsum ríkjum Austur-Evrópu og Finnlandi.1
Heilt yfir er þó niðurstaðan sú að efnahagsleg áhrif átakanna
í gegnum utanríkisviðskipti eru líklega ekki mikil, sérstaklega
þegar haft er í huga að fyrirtæki geta jafnan leitað fanga í
öðrum löndum þótt það geti kostað tíma og fyrirhöfn.
Áhrif átaka í gegnum alþjóðlega fjármálakerfið
Þrátt fyrir mikla áraun á rússneskt fjármálakerfi er líklegt
að áhrifin á önnur lönd í gegnum alþjóðlega fjármálakerfið
1. Samsvarandi gögn um vægi einstakra landa í innlendri aðfangakeðju
eru ekki til fyrir Ísland en ætla má að það sé áþekkt því sem það er t.d.
í Noregi.
Vægi útflutnings til Rússlands og mikilvægi í
aðfangakeðju ýmissa OECD-ríkja1
1. Vægi vöruútflutnings til Rússlands í heildarvöruútflutningi árið 2020 og vægi
virðisauka innflutnings frá Rússlandi í öllum aðfangainnflutningi árið 2018 (tölu fyrir
Ísland vantar). Eystrasalt stendur fyrir meðaltal Eistlands, Lettlands og Litháen.
Heimildir: TiVA-gagnagrunnur OECD, UNCTAD-gagnagrunnur Sameinuðu
þjóðanna.
%
Mynd 1
Vægi í vöruútflutningi
Vægi í innlendri aðfangakeðju
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
Ba
nd
ar
ík
in
N
or
eg
ur
Ís
la
nd
Br
et
la
nd
D
an
m
ör
k
Fr
ak
kl
an
d
Sv
íþ
jó
ð
Sl
óv
ak
ía
Ít
al
ía
U
ng
v.
la
nd
Þý
sk
al
an
d
Té
kk
la
nd
Pó
lla
nd
Fi
nn
la
nd
Ey
st
ra
sa
lt