Tímarit lögfræðinga - 01.06.2005, Blaðsíða 15

Þar sem forsendur Hæstaréttar í ofangreindum dómi virðast samkvæmt fram-
angreindu nokkuð óljósar um þá réttarreglu sem leiddi til sýknu X er mat á for-
dæmisgildi hans erfiðleikum bundið. Það má t.d. spyrja þeirrar spurningar hvort
forsendurnar beri með sér þá afstöðu dómenda að refsiábyrgð verði ekki viður-
kennd á grundvelli refsiheimildar sem byggir að öllu leyti á efnislýsingu EES-
gerðar sem innleidd er í almenn stjórnvaldsfyrirmæli með svokallaðri tilvísun-
araðferð. Ef svo er þá vaknar sú spurning hvort rökin að baki þeirri afstöðu séu
þau að við slíkar aðstæður séu almennt of fjarlæg tengsl á milli framsalsheim-
ildarinnar í almennum lögum og tilvísunarákvæðis í stjórnvaldsfyrirmælunum
að ekki sé fullnægt grunnreglunni um lögbundnar refsiheimildir í 1. mgr. 69. gr.
stjórnarskrárinnar. Rökin gætu þó fremur verið þau að við slíkar aðstæður sé
réttarheimildalegur grundvöllur refsiheimildarinnar orðinn það óskýr að ekki sé
fullnægt meginreglunni um skýrleika refsiheimilda.24
Ákvæði 1. mgr. 69. gr. stjórnarskrárinnar útilokar almennt séð ekki það fyr-
irkomulag að refsiábyrgð verði byggð á verknaðarlýsingu í EES-gerð, sem inn-
leidd er með svokallaðri tilvísunaraðferð, ef inntak þeirrar efnislýsingar á sér
nægjanlega stoð í settum lögum frá Alþingi og EES-gerðin er birt með þeim
hætti sem lög gera ráð fyrir, sbr. 27. gr. stjórnarskrárinnar og nýsamþykkt lög
nr. 15/2005 um Stjórnartíðindi og Lögbirtingarblað. Í slíkum tilvikum verður að
líta svo á að efnislýsing í EES-gerð njóti í raun sömu stöðu sem réttarheimild
eins og hún kæmi beinlínis fram í texta almennra stjórnvaldsfyrirmæla.25 Þó
kunna að vera takmarkanir á því hve langt megi ganga í þessu efni.26 Líta verður
svo á að þessum skilyrðum grunnreglunnar hafi ekki verið fullnægt í því tilviki
sem um var fjallað í framangreindum dómi Hæstaréttar frá 28. október 2004
(hvíldartími ökumanna) og hafi því verið rétt að sýkna X. Ef efnislýsing í EES-
gerð fullnægir ofangreindum skilyrðum um næga lagastoð og birtingu er það
hins vegar ávallt sjálfstætt úrlausnarefni hvort sú lýsing fullnægir meginregl-
unni um skýrleika refsiheimilda. Sá háttur að orða verknaðarlýsingar í refsi-
heimildum með valkvæðum hætti kann eftir atvikum að leiða til þeirrar álykt-
unar að skilyrðum meginreglunnar sé ekki fullnægt.
15
24 Sjá umfjöllun um þessi álitaefni í norskum og sænskum rétti Asbjørn Strandbakken: „Grunn-
loven § 96“, bls. 201, og Petter Asp: EU & Straffrätten. Studier rörande den europeiska integr-
ationens betydelse för den svenska straffrätten. Uppsala (2002), bls. 246 og 291.
25 Nánar er fjallað um eyðuákvæði og hvort þau samrýmist kröfum um skýrleika refsiheimilda í
kafla 3.3.9.
26 Asbjørn Strandbakken: „Grunnloven § 96“, bls. 201: „Problemene forsterkes imidlertid i til-
feller hvor nasjonale lovgivningen kobler seg til internasjonale normer, for eksempel innenfor EU-
retten. Det går derfor utvilsomt en grense for hvor langt man kan drive en slik lovgivningsteknikk
på strafferettens område“.