Tímarit lögfræðinga - 01.06.2005, Blaðsíða 86

kemst í sveitarfélag þar sem hún er bönnuð? Þótt hér sé talað um búfé gildir hið
sama um önnur dýr sem vörsluskylda er á.
Hér í upphafi var nefnd sú meginregla að mönnum er ekki skylt að hafa dýr
sín í vörslu nema lög eða stjórnvaldsfyrirmæli bjóði það. Þar sem svo hagar til
að hvorki lög né stjórnvaldsfyrirmæli bjóða að dýr skuli höfð í vörslu verður
eigendum þeirra eða vörslumönnum ekki metið til sakar þótt þau gangi laus og
má vísa til ummæla í H 1988 1130 því til stuðnings. Af þessu verður dregin sú
ályktun að eigendum búfjár í sveitarfélögum þar sem lausaganga er leyfð verður
ekki metið það til sakar þótt búfé þeirra gangi í önnur sveitarfélög þar sem
lausaganga er bönnuð. Valdi búféð tjóni þar verður eitthvað meira að koma til
en lausagangan ein til að bótaskylda verði felld á eiganda eða vörslumann eftir
sakarreglunni. Má hér aftur vísa í H 2001 1966 þessu til stuðnings.
Hitt tilvikið er örðugra viðfangs. Að vísu nýtur við ummæla í H 2000 3284
sem vitnað var til hér að framan. Niðurstaða dómsins byggðist á því að varsla
hrossanna var ófullnægjandi í sveitarfélagi þar sem lausaganga þeirra var
bönnuð og vafi um hvort tjónið varð í því sveitarfélagi eða hinu næsta, þar sem
ekki var upplýst hvort hún var bönnuð eða ekki, var ekki látinn ráða úrslitum.
Af þessum dómi má álykta að í sveitarfélögum þar sem lausaganga búfjár er
bönnuð verði að halda því í vörslu og skipti ekki máli þótt það komist í annað
sveitarfélag þar sem lausaganga er leyfð. Ekki er þó víst að þetta yrði alltaf nið-
urstaðan og má, e.t.v. meira til gamans, nefna sem dæmi að sauðfé slyppi að
vori til úr vörslu í sveitarfélagi þar sem lausaganga þess væri bönnuð. Féð héldi
síðan á afrétt og ylli tjóni, nagaði t.d. bifreið ferðafólks. Æði langsótt væri að
byggja bótakröfu í þessu tilviki á því að borið hafi að hafa féð í vörslu.
Þá verður sú ályktun dregin af þessum dómi, að þar sem á að hafa búfé í
vörslu og það sleppur, beri eiganda eða vörslumanni þegar í stað að reyna að
hafa upp á því. Einnig virðist mega leggja skyldu á þá að vara vegfarendur og
aðra við lausagöngunni, en þetta á þó væntanlega aðeins við ef nægilegt tilefni
er til, eins og á stóð þegar hestar sluppu úr vörslu í myrkri í nágrenni fjölfarinna
vega, sbr. framanrakta dóma. Þetta sjónarmið kemur og fram í H 1978 186 sem
reifaður verður hér á eftir. Þessi skylda að hefja leit að búfénu þegar í stað getur
ekki alltaf átt við og gæti þurft að líta til þess hvert það gæti leitað. Þannig er
ljóst að ríkari skylda til að hafa upp á því þegar í stað hlýtur að hvíla á þeim, er
halda búfé í þéttbýli eða í nágrenni þjóðvega, heldur en þeim er halda það þar
sem minni hætta er á að það valdi tjóni, lendi t.d. á bifreiðum.
Rétt er hér að geta um ákvæði í 1. mgr. 10. gr. laga nr. 15/1994 um dýra-
vernd, en þar segir að strjúki dýr eða sleppi úr haldi skuli eigendur eða umráða-
menn þeirra þegar gera ráðstafanir til að handsama þau. Ekki verður séð af
framangreindum dómum að málsástæður byggðar á þessu ákvæði hafi verið
hafðar uppi í málunum. Það væri hins vegar hægt að byggja á þessu almenna
ákvæði og halda því fram að sök dýraeigandans væri sú að hafa ekki þegar gert
gangskör að því að hafa upp á dýrum sem hafa sloppið úr vörslu.
Hvíli sérstök vörsluskylda á dýrum, svo sem graðpeningi, yrði það metið
86