Tímarit lögfræðinga - 01.06.2005, Síða 22

að teknu tilliti til þýðingar og gildis 7. gr. Mannréttindasáttmála Evrópu fyrir
þróun norsks refsiréttar.42 Enda þótt fræðimenn hafi þannig tekið undir það við-
horf Andenæs að refsiheimild kunni að vera að vikið til hliðar vegna óskýrleika
á grundvelli 96. gr. norsku stjórnarskrárinnar hafa norskir dómstólar til þessa þó
veitt löggjafanum talsvert svigrúm í þessu efni eins og eftirfarandi forsendur úr
riti Ståle Eskeland Strafferett frá árinu 2000 bera með sér:43
Utformingen af straffelovgivningen viser at hensynet til hva lovgiveren anser som
nødvendig eller hensiktmæssig utformning oft har hatt større vekt enn de prinsipielle
hensyn som ligger bak § grl. 96. Og det finnes ikke noe eksempel på at Høyesterett
har tilsidesatt en straffebestemmelse fordi den overlater for stor skjønnsmyndighet til
domstolene. Tvert imot finnes en lang tradisjon for at Høyesterett godtar de skjønns-
messige straffebestemmelser som Stortinget gir – som regel uten at spørgsmål om
lovkravet i grl. § 96 er overholdt – blir reist.
Í nýlegum dómi Hæstaréttar Noregs, Rt. 2001, bls. 1303, var ágreiningur um
hvort endurskoðandi gæti orðið refsiábyrgur á grundvelli hlutafélagalaga fyrir
að hafa verið hlutdeildarmaður í þeim verknaði stjórnarmanna í hlutafélagi að
hafa gefið stjórnvöldum ranga yfirlýsingu um innborgað hlutafé. Var ákærði
sýknaður þar sem ekki var talið að tiltekið ákvæði laganna hefði að geyma hátt-
ernisreglu sem beint væri að stjórn hlutafélags. Væri því háttsemi endurskoð-
andans ekki heldur refsinæm.
Forsendur dómsins virðast benda til þess að viðhorf Johs. Andenæs um að
ekki sé fyrir að fara neinni fortakslausri reglu um skýrleika refsiheimilda í
norskum rétti sé enn nokkuð ríkjandi hjá dómendum. Þó sé ljóst að á sviði sér-
refsilaga, þar sem aðeins er fyrir að fara almennu refsiákvæði vegna brota á lög-
unum, verði að vera nokkuð skýrt hvort tiltekin efnislýsing hafi að geyma
lýsingu á refsinæmri háttsemi og þá að hverjum henni er beint:44
For ileggelse af straff gjelder ikke noe absolutt krav om at hjemmelen må være klar,
jf. Andenæs, Alminnelig strafferett, 4. utgave, side 108 flg. Innen spesiallovgivning-
22
42 Sjá hér t.d. Jørgen Aall: Rettergang og menneskerettigheter. Universitetsforlaget. Bergen
(1995), bls. 279-283; Nicolai V. Skjerdal: Kvalitative hjemmelskrav. Tano Aschehoug. Osló
(1998), bls. 46-50; Ståle Eskeland: Strafferett. Cappelen Akademisk Forlag. Osló (2000), bls. 94
og 102-106, og Asbjørn Strandbakken: „Grunnloven § 96“. Jussens Venner. Hefti 3-4. 39. árg.
(2004), bls. 195-202.
43 Ståle Eskeland: Strafferett, bls. 105.
44 Rt. 2001, bls. 1303 (1304). Sjá Jónatan Þórmundsson: Afbrot og refsiábyrgð I, bls. 168: „Það
er sérstaklega í sérrefsilöggjöfinni, sem þess gætir í allríkum mæli, að lögð sé refsing við brotum á
lögum, án þess að um sjálfstæðar brotalýsingar sé að ræða og oft þannig, að hátternisreglur laga,
sem refsiábyrgð getur byggst á, lýsa skyldum manna með mjög almennum orðum. Algeng eru
refsiákvæði í lokaköflum laga, er segja það eitt, að brot á lögunum varði sektum, og eftir atvikum
fangelsi að tilteknu marki … Þarf því að ráða það af einstökum hátternisreglum þessara laga, hvort
og að hve miklu leyti þær geta orðið grundvöllur refsiábyrgðar, ef út af þeim er brugðið. Þetta getur
reynst erfitt, sérstaklega ef löggjöf er ný eða réttarframkvæmdin hefur ekki látið brot á lögum til
sín taka nema að takmörkuðu leyti“.