Tímarit lögfræðinga - 01.06.2005, Blaðsíða 25

25
Ákvæðið mælir fyrir um að tiltekin háttsemi sem er augljóslega skaðleg ríkinu
(„øjensynlig er skadelig for riket“) sé refsiverð.50 Þá er í ritgerðinni vísað til
viðhorfs Lundnefndarinnar (Lundutvalget) sem taldi að 91. gr. norsku hegning-
arlaganna væri ekki nægjanlega skýr. Með ákvæðum hennar er lagt bann við því
að safna saman upplýsingum til hagsbóta fyrir annað ríki, enda viti sá sem hátt-
semina hefur í frammi eða má vita að upplýsingarnar kunni að skaða hagsmuni
Noregs (kan skade „Norges interesser“).51
3.1.5 Bandarískur réttur
Hæstiréttur Bandaríkjanna hefur í um 130 ár, eða allt frá dómi réttarins í máli
United States gegn Reese52 frá árinu 1875, tekið afstöðu til þess hvort refsi-
heimildir fullnægi kröfum stjórnarskrárinnar um skýrleika sem leidd er af meg-
inreglunni um due process.53 Í áðurnefndu máli sagði m.a. svo í dómi réttar-
ins:54
Laws which prohibit the doing of things, and provide a punishment for their vio-
lations, should have no double meaning. A citizen should not unnecessarily be placed
where, by an honest error in the construction of a penal statute, he may be subjected
to a prosecution ... Every man should be able to know with certainty when he is
committing a crime.
Inntak og gildissvið meginreglunnar um skýrleika refsiheimilda er talið
óljóst í bandarískum rétti enda hefur Hæstiréttur Bandaríkjanna sjaldnast fjallað
í úrlausnum sínum með almennum hætti um þann mælikvarða sem lagður er til
grundvallar við mat á gildi refsiheimilda að þessu leyti.55 Á síðari tímum hefur
verið haldið fram að dómaframkvæmd Hæstaréttar Bandaríkjanna hafi þróast í
50 NOU 1983:57, bls. 116, fyrsti dálkur. Ákvæði 11. gr. norsku laganna um ábyrgð ráðherra (lov
om straff for handlinger som påtales ved riksrett – ansvarlighetslov) er svohljóðandi: 1. mgr. „Den
der som medlem av Statsrådet på annen måte enn nevnt i denne lovs øvrige bestemmelser ved
handling eller undlatelse bevirker eller medvirker til noget som er stridende mot Grunnloven eller
rikets lover eller som øiensynlig er skadelig for riket, straffes med bøter eller med hefte eller
fengsel inntil 10 år“. 2. mgr. „Med samme straff straffes de medlemmer av Statsrådet, som for-
sømmer den dem med hensyn til innkallelse av Stortinget ved Grunnlovens § 39 påliggende plikt.
Foreligger der ved denne forsømmelse sådan forbrydelse som nevnt i denne lovs § 15, straffes ved-
kommende som der bestemt“. Sjá hér einnig skýrslu nefndar um tillögur til breytinga á norska rík-
isréttarfyrirkomulaginu sem afhent var forsætisnefnd Stórþingsins 1. júní 2004 þar sem einnig er
vakin athygli á óskýrleika 11. gr. norsku laganna. Rapport til Stortingets presidentskap fra utvalget
til å utrede alternativer til riksrettsordningen, Dokument nr. 19 (2003-2004, bls. 33-34). Um verkn-
aðarlýsingar íslensku laganna um ráðherraábyrgð nr. 4/1963 verður fjallað í kafla 4 í þessari grein.
51 NOU 2003:18, bls. 74, annar dálkur, sbr. einnig bls. 104, fyrsti dálkur.
52 United States gegn Reese, 92. U.S. 214 (1875).
53 Jónatan Þórmundsson: „Fordæmi sem réttarheimild í enskum og bandarískum rétti“, bls. 371.
54 United States gegn Reese, 92. U.S. 214 (219).
55 Andrew E. Goldsmith: „The Void-for-Vagueness Doctrine in the Supreme Court, Revisited“.
American Journal of Criminal Law. 2. tbl. 30. árg. (2003), bls. 280.