Tímarit lögfræðinga - 01.06.2005, Page 79

voru að jafnaði ógirt, en heyöflunin skipti sköpum varðandi ásetninginn og þar
með afkomu fólksins. Nú á dögum kann þetta ákvæði hins vegar að virðast
ankannalegt, enda búskaparhættir breyttir og aðrar tegundir gróðurs taldar fullt
eins mikilvægar og gras.
Önnur svæði en að framan greinir verða að vera afgirt til að ágangur í þau
varði bótum. Lögin skilgreina ekki hvað átt er við með orðinu afgirt, en girð-
ingin hlýtur að þurfa að vera skepnuheld til að svæðið njóti verndar ákvæðisins.
Í reglugerð um girðingar, nr. 748/2002, og reglugerð um vörslu búfjár, nr.
59/2000, eru nákvæm ákvæði um gerð girðinga til að þær geti talist gripaheldar
miðað við hinar ýmsu tegundir búfjár. Samsvarandi ákvæði eru einnig um hlið.
Fullnægi girðing og hlið skilyrðum þessara reglugerða telst svæðið afgirt og
nýtur verndar ákvæðisins. Það er eigandi svæðisins sem ber sönnunarbyrðina
fyrir því að girðingin hafi verið skepnuheld. Þá niðurstöðu má m.a. draga af H
2001 1966 sem reifaður verður í kaflanum hér á eftir.
Í 35. gr. laga um afréttarmálefni og fjallskil o.fl. segir að farist innsettur fén-
aður eða verði fyrir slysi, greiði sá er inn setti eiganda bætur. Hér er átt við búfé
sem gengið hefur í lönd manna og verið tekið í vörslu með heimild í 34. gr.
sömu laga. Í greinargerð kemur fram að ákvæði þetta byggist á gömlu ákvæði í
33. kafla landsleigubálks Jónsbókar, en þar segir að sá sem setji búfé inn skuli
reka það laust „í hús inn, ok leggja hvárki á bast né band; þó at hvert stangi
annat, þá er þat í ábyrgð eiganda, en eigi þess er inn setti“. Í greinargerðinni er
sérstaklega tekið fram að sá, sem setji búfé annars manns inn, sé ekki ábyrgur
þótt það stangi hvert annað til bana.9 Af þessu leiðir að bótaskylda vegna tjóns
sem dýr valda öðrum dýrum verður ekki byggð á þessu ákvæði. Nánar verður
fjallað um tjón er innsett dýr valda öðrum innsettum dýrum í næsta kafla.
Í mæltu máli mun ágangur búfjár í lönd fyrst og fremst merkja beit og mun
svo einnig hafa verið í fornu máli. Verður ekki annað séð en að í ákvæði 34. gr.
sé byggt á þeim skilningi og markmið þess því að vernda gróður. Tjón á gróðri,
hverju nafni sem nefnist, fellur því undir greinina. Ekki er rétt að einskorða
tjónið við það að búfé bíti gróður, heldur má og nefna að það bæli hann, róti
honum upp eða skemmi á annan hátt.10 Á sama hátt er rétt að fella undir grein-
ina tjón sem verður við það að búfé rótar upp útsæði, enda oft mjótt á munum
hvað er útsæði og hvað gróður. Annað tjón, er búfé veldur á svæðum sem varin
eru af 34. gr., svo sem á öðrum dýrum, fasteignum, munum, þar með töldum
girðingum, og mönnum, verður ekki bætt eftir reglu 34. gr. heldur samkvæmt
almennum reglum skaðabótaréttarins. Undantekning er þó tjón á gróðri sem
skilinn hefur verið frá girtu landi og er á því, svo sem hey, flatt eða í sætum,
kartöflur eða rófur, sem teknar hafa verið upp og breiddar til þerris. Þessir hlutir
njóta verndar ákvæðisins. Öðru máli gegnir hins vegar um þau tilvik þegar jarð-
9 Sbr. Alþingistíðindi A, 1968, bls. 314.
10 Sbr. Ólafur Lárusson: tilvitnað rit, bls. 22.
79