Tímarit lögfræðinga - 01.06.2005, Page 92

getur orðið til þess að aðrar kröfur verði gerðar til hans, sbr. það sem segir í fyrr-
greinda dóminum hér að framan. Í því tilviki má velta fyrir sér hvort hestseig-
andinn hefði orðið bótaskyldur ef hann hefði vitað að hesturinn væri slægur og
það þá metið honum til sakar að taka hann með í hópreiðina. Mjög líklega hefði
hann verið dæmdur bótaskyldur, þótt atvik kynnu að hafa leitt til sakarskipt-
ingar, hinn slasaði hefði t.d. verið talinn hafa riðið of nálægt hestinum sem sló.
Dómur þessi hefur verið nefndur sem gott dæmi um áhættutöku tjónþola er tók
þátt í hópreiðinni.11 Loks má nefna að maður sem situr hest eða teymir eða fer
með annað dýr í bandi verður að hafa fullt vald yfir dýrinu. Má hér aftur nefna
það sem segir í 8. gr. samþykktar um hundahald á Akureyri, en þar er boðið að
hundur megi aldrei ganga laus á almannafæri heldur vera í fylgd manns er hafi
fullt vald yfir honum. Það yrði þannig metið hundaeiganda til sakar að fela
barni að fara með hund í gönguferð, sem barnið ræður ekki við, missi það hund-
inn og hann veldur tjóni. Víst er að dómstólar myndu líta þannig á málið, hvort
sem samskonar ákvæði er í samþykkt um hundahald á þeim stað eða ekki og
jafnvel þótt engin samþykkt gilti á viðkomandi svæði. Sökin felst í því að fela
manni sem ekki ræður við verkefnið að fara með hundinn. Hér má geta um
gamlan danskan dóm í Ufr. 1934:990, en þar hafði 15 ára slátraralærlingi verið
falið að teyma kú úr stíu og yfir í slátrunarsal. Kýrin reif sig lausa og náði að
stanga mann svo tjón hlaust af. Húsbónda lærlingsins var metið það til sakar að
láta svo ungan pilt teyma kúna og var hann dæmdur bótaskyldur. Þessi sjónar-
mið gilda einnig um önnur dýr, eins og t.d. hesta sem menn lána eða leigja
öðrum. Það verður að gera þá kröfu til manna, sem leigja eða lána hesta, að þeir
kanni getu lánþegans og velji honum hest við hæfi. Á sama hátt ber þeim, sem
hestinn fær, að leggja raunsætt mat á eigin getu og reynslu. Lánþegi sem t.d.
gerir mikið úr reiðmennskureynslu sinni og fær þess vegna til reiðar fjörhest,
sem hann ræður ekki eða lítið við, yrði einn ábyrgur fyrir tjóni, sem rekja mætti
til vangetu hans við að hafa vald á hestinum. Rétt er hér að ítreka það sem bent
var á í inngangi að veruleg vandkvæði geta verið á sönnun varðandi þessi atriði,
en það er utan efnisins að fjalla um þau vandamál.
Hér fyrr var fjallað um dóm í H 1976 145. Þar var um að ræða tjón af
völdum apa í búri. Dýr eru einnig sýnd á þann hátt að maður fer með þau og
stjórnar þeim, oftast án þess að sitja þau. Ef sýningardýrin eru höfð í taumi eða
tengd á annan hátt við stjórnandann, yrði það metið til sakar hefði hann ekki
fullt vald yfir dýrinu, það slyppi frá honum og ylli tjóni, hvort sem það væri
vegna vangetu mannsins eða að festingar gæfu sig. Eins og áður hefur komið
fram verður að meta getu stjórnandans og festingarnar með hliðsjón af tegund
dýrsins og einnig umhverfinu. Augljóst er þannig að allt aðrar kröfu verður að
gera til þess sem stjórnar birni eða ljóni, heldur en til þess sem stjórnar hundi.
92
11 Sjá Arnljótur Björnsson: „Accept af risiko (risikosovertagelse) og samtykke som civil- og
strafferetligt problem“. Forhandlinger på Det 32. nordiske juristmøde i Reykjavík den 22.-24. aug-
ust 1990. Del II. Reykjavík 1993, bls. 384-390.