Arkitektúr og skipulag - 01.04.1992, Blaðsíða 22

leirmunum, málmsmíði, málara-
list og húsgögnum. Það er gott að
minnast þess að arkitektúrdeildin
við Bauhaus var aldrei megin-
hluti skólans, þó að svo mætti
ætla af umræðu seinni ára. En
kannski er svo auðvelt að sjá fyrir
sér hús þegar sagt er „Bauhaus” án
þess að kanna málið frekar. I raun
átti
arkitektúrskólinn undir högg að
sækja hjá „meisturunum” í
handverksdeildunum. Skoðanir
þeirra Bauhaus-manna unnu til
fylgis hjá arkitektum og
hönnuðum í Evrópu á þriðja
áratug aldarinnar. Menn voru
önnum kafnir við að reisa lífið við
eftir heimsstyrjöldina fyrri og
margir vildu gera betur en áður
var og menn ræddu kenningar og
viðhorf með og á móti. Funktion-
alisminn fór að vissu leyti sigurför
en þó ekki án andspyrnu. Margir
voru þeir sem töldu að best væri
að apa form átjándu og nítjándu
aldarinnar áfram. Þau viðhorf
urðu svo ofan á í Þýskalandi með
valdatöku nasistanna sem lokuðu
Bauhaus-skólanum endanlega í
apríl 1933.
A öðrum og þriðja áratug aldar-
innar náðu menn mjög góðum
árangri í byggingarlist víða í
Evrópu og ég tel mjög varasamt
að tala um að þar hafi átt sér stað
rof í byggingarlistinni, þvert á
móti má segja að funktionab
istarnir hafi unnið áfram á þeim
grunni sem unnið var á í
fortíðinni þegar menn voru að
leysa viðfangsefni og kynnast
byggingarefnum og unnu af
heilum huga að lausn viðfangs-
efna í þeim anda sem áður sagði.
Svo eins og gengur þá þynnist
mjöðurinn þegar magnið eykst og
tíminn líður. Menn fóru að letjast
við að leita kjarnans hverju sinni
og létu sér nægja að gera eins og
hinir eða sem næst því.
Arkitektar hlýddu einvöldum
Evrópu og hin þjóðlega bygging-
arlist kom á dagskrá, máski sem
afsökun í umkomuleysinu.
Funktionalisminn varð að „stíl”
og „Funkisinn” bættist við í
stílsafnið, og menn fóru að iðka
Funkis eins og þeir höfðu áður
iðkað aðrar stíltegundir, sem sé að
stæla hin ytri form funktionalis-
tanna. Þetta fékk svo nafnið
„Modernismi” þegar það kom til
baka til evrópu frá Bandaríkjun-
um nokkru eftir styrjöldina. Þetta
leiddi þó ekki til annars en að
umkomuleysi manna varð augljóst
þegar fram liðu stundir. Eftir því
sem Funktionalisminn vék undan
í daglegum notum nytjahluta og
markaðsstefnan varð ofan á, sú
stefna að maður býr til hlut og
skapar síðan þörfina með áróðri
og fjármagni, sáu menn að það
var mjög auðvelt að selja hvað
sem var.
Allt var bara spurning um
auglýsingu og markaðskynningu.
Þessa sjást glögg merki á tíma-
ritamarkaðnum. Rökræður um
byggingarlist víkja fyrir
kynningum á STJÖRNU-
ARKITEKTUM. Þeir eru svo
miklu auðseljanlegri en heila-
starfsemin. Tímaritið segir að
stjarnan gerði svona og sýnir
velteknar myndir, og þar með
rúllar boltinn. Og um getur orðið
að ræða nýtt stílfyrirbrigði. Það
eru verklausnir sem í raun eiga sér
engar forsendur í viðfangs-efninu,
því í myndina í tímaritinu
vantaði forsendurnar sem stjarnan
vann út frá. Þannig var kynningin
á Módernismanum. Þegar menn
svo voru búnir að iðka
Módernismann sem hermi'list
nógu lengi, kom leiðinn, og
skorturinn á tengslum við verkið
sagði til sín.
I stað þess að leita grundvallar
aftur og finna fótfestu að nýju þá
hafa menn dottið í „Postmóderiv
ismann”, sem þeir hafa kallað svo.
Postmódernisminn er í raun
aðeins nýtt sölutrikk í hinu
markaðsruglaða samfélagi. Hann
var hróp sölumannsins til að
vekja á sér athygli á markaðs-
torginu. Upphrópunin skírskotar
ekki til dómgreindar almennings,
hún er aðeins til að vekja athygli
á hrópandanum.
Maðurinn í tímaritinu heldur svo
áfram og bendir á hið djarfa og
sérstæða í athöfn hrópandans.
Fyrr en varir er hrópandinn búinn
að fá „ímynd” og þá verður ekki
aftur snúið. Arkitektinn er búinn
að finna sinn „stíl”.
En menn geta ekki lifað í for-
tíðinni, ekki heldur þó þeir api
eftir ýmsa hluti, „tilvitnanir” frá
fyrri öldum. Þeir skapa engin
tengsl við fortíðina með því. Með
þessu magna þeir hara umkomu-
leysi sinnar samtíðar. En með því
að kryfja eðli góðra verka og
koma fram af hreinskilni við
okkar eigin samtíð opnast leiðir
til frjórra og góðra verka.
Ég birti hér 4 myndir til skýringa
á þessum staðhæfingum mínum.
Ég tel rétt að geta þess að er ég
um daginn ræddi í síma við einn
kollega minn í Finnlandi, þá
spurði hann: „ Eruð þið enn að
tala um Postmódernisma á
Islandi? Hér reyna menn að
gleyma þeirri vitleysu.” ■
20