Arkitektúr og skipulag - 01.12.1992, Qupperneq 20

BYGGINGARIÐNAÐUR
Á TÍMAMÓTUM
STEFÁN INGOLFSSON
VERKFRÆÐINGUR.
að er dýrt að byggja hús
á Islandi og fasteigna-
verð erhátt. í byggingar-
iðnaði er 1 ítil framleiðni
og hann hefur skort hvata til
hagræðingar. Samkeppni vantaði
og verðskyn kaupenda var lítið.
Húsnæðiskostnaður er tugum
prósenta hærri en fyrir aldarfjórð-
ungi. Nú hafa aðstæður breyst.
Byggingariðnaðurinn sem bjó við
vemdað umhverfi verður að takast
á við samkeppni. Mikilvægast er að
lækka byggingakostnað. Það má til
dæmis gera með því að stytta
byggingartíma, auka stöðlun, bæta
hönnun og nota ný byggingarefni
og aðferðir. Fleiri íslendingar búa í
eigin húsnæði en gerist í nálægum
löndum. I löndum með hliðstæðar
tekjur búa þriðjungi færri í eigin
húsnæði en við eigum að venjast.
Þessi mikla húsnæðiseign mynd-
aðist á skömmum tíma við sérstakar
aðstæður og verður hvorki skýrð
með háum tekjum né lágu hús-
næðisverði.
Húsnæðiseign óx j afnt og þétt í þrj á
áratugi. Árið 1950 bjuggu 64%
íslendinga í eigin húsnæði, áratug
síðar 70% og 1980 tæplega 90%.
Til samanburðar má nefna að í
grannlöndum okkar er algengt að
50% til 65% búi í eigin íbúðan
húsnæði. Nú hafa aðstæður hins
vegar breyst og menn horfa fram á
minnkaða húsnæðiseign. Þvívalda
vaxtahækkanir og hár byggingar-
kostnaður. Miðað við önnur lönd
er fasteignaverð hátt hér á landi.
íbúðaverð í Reykjavík er nú til
dæmis hærra en í úthverfum Kaup-
mannahafnar. Menn eru á einu máli
um að verð á nýbyggingum sé of
hátt. Byggingarkostnaður hækkar
stöðugt umfram almennt verðlag.
Fyrir fjórum áratugum var mestöll
byggingarvinna unnin í höndum.
Byggingarkranar voru ekki komnir
til sögunnar, steinsteypa hrærð á
staðnum og hífð í fötum til að hella
í steypumót sem slegið var upp í
höndum og innréttingar voru hand-
smíðaðar. Byggingarkostnaður var
þó nálægt 40% lægri en nú gerist.
Árið 1956 mátti skila íbúð full-
lokinni fyrir lægra verð en húsnæði
tilbúið undir tréverk kostar í dag
miðað við sama verðlag. Aukin gæði
húsnæðis hrökkva skammt til að
skýra þessa hækkun. Af hækkun
byggingarkostnaðar leiðir að hús-
næðiskostnaður hefur einnig
hækkað.
Hár húsnæðiskostnaður eykur
rekstrarkostnað fyrirtækj a og þyngir
framfærslukostnað heimila.
Atvinnurekstur þarf að standa undir
mun hærri húsaleigu en áður.
Leiguverð skrifstofuhúsnæðis
hækkaði á fáum árum um liðlega
þriðjung reiknað á föstu verðlagi
og leiga iðnaðarhúsnæðis um 60%.
Leiga íbúðarhúsnæðis hefur síðustu
áratugihækkaðtiljafnaðarum 1,2%
húsnæðiskaupa. Ætla má að
húsnæðiskaupendur hafi hagnast
um 160 milljarða króna á nei-
kvæðum raunvöxtum. Samkeppni
stuðlaði ekki að verðlækkun því
hennar gætti ekki í byggingaiðnaði.
Húsnæði er almennt byggt á landi
sem sveitarfélög úthluta.
Stærstu sveitarfélög landsins út-
hlutuðu færri byggingalóðum en
nam eftirspurn. Byggingafyrirtæki
þurftu þess vegna ekki að keppa um
kaupendur og gátu selt framleiðslu
á ári umfram almennar verð-
hækkanir. Fjölskyldur þurfa nú að
greiða liðlega 50% hærri húsaleigu
en 1955 fyrir jafngott húsnæði.
Ymsar samverkandi ástæður hafa
valdið hækkun byggingarkostn-
aðar. Aðalástæðan er að byggingar-
fyrirtæki hefur skort hvata til
hagræðingar. Verðskyn húsnæðis-
kaupenda var lítið á tímum nei-
kvæðra raunvaxta. íbúðir kostuðu
kaupendur minna en nam bygg-
ingarkostnaði því lán voru aldrei
greidd til baka að fullu. Góð lána-
fyrirgreiðsla var mikilvægari en
lágur byggingarkostnaður. Húsnæði
var í áratugi niðurgreitt með verð-
bólgutapi þeirra sem lánuðu til
“Stærstu sveitarfélög landsins úthlutuðu
færri byggingarlóðum en nam eftirspurn.
Byggingayrirtæki þurftu þess vegna ekki
að keppa um kaupendur og gátu selt fram-
leiðslu sína á háu verði. Þá vann húsnæðis-
lánakerfið í áratugi gegn hagræðingu.”
18