Arkitektúr og skipulag - 01.12.1992, Page 37

UMHVERFISRAÐSTEFNAN
*• +
I RIO
EIÐUR GUÐNASON
UMHVERFISMÁLARÁÐHERRA.
llsherjarþing Sam-
einuðu þjóðanna
samþykkti þann 22.
desember 1989 að
halda alþjóðlega ráðstefnu um
umhverfi og þróun í Ríó de Janeiro
árið 1992, þegar tuttugu ár væru
liðin frá Stokkhólmsráðstefnu
Sameinuðu þjóðanna um umhverfi
mannsins, - fyrstu ráðstefnu Sam-
einuðu þjóðanna um umhverfismál.
Aðdragandi samþykktarinnar var
vissulega einnig sú umræða, sem
átti sér stað um umhverfis- og
þróunarmál bæði innan Sameinuðu
þjóðanna og utan í kjölfar skýrslu
Brundtlands-nefndarinnar sem kom
út árið 1987- Sú skýrsla vakti mikla
athygli og varð til þess að opna augu
enn fleiri manna um þann vanda
sem við veröldinni blasir í um-
hverfismálum. Eftir Stokk-
hólmsráðstefnuna árið 1972 voru
margir bærilega bjartsýnir á úrbætur
og framfarir í umhverfismálum
almennt í heiminum. Loforðin og
fyrirheitin, sem gefin voru á
Stokkhólmsráðstefnunni, bentu til
þess. Þegar fram liðu stundir varð
hins vegar minna úr framkvæmd-
um. Það var því kannski ekki að
ástæðulausu að ýmsir höfðu tak-
markaða trú á því að Ríóráðstefnan
mundi skila miklum árangri. Sem
dæmi um það má nefna, að
undirritaður var kvaddur til viðtals
í útvarpi nokkru áður en Ríó-
ráðstefnan hófst og fyrsta spurning
dagskrárgerðarmannsins var á þessa
leið: “N ú má eiginlega segj a að þessi
ráðstefna hafi mistekist! “Svarið við
þeirri spurningu varð auðvitað á þá
lund hvort ekki væri nú rétt að
halda ráðstefnuna fyrst, áður en
slíkur dómur væri upp kveðin
TILGANGUR RÍÓRÁÐ-
STEFNUNNAR
Þegar allsherj arþingið samþykkti að
ráðstefnan um umhverfi og þróun
skyldi haldin var ákveðið að í
samþykktum hennar skyldu eftir-
farandi meginatriði höfð að leiðar-
ljósi:
■ að fátækt er eitt helsta um-
hverfisvandamálið í veröldinni og
að gagnslaust er að ráðast gegn
umhverfisvandanum nema taka
j afnframt á efnahagsvanda þróunar-
ríkjanna. Finna verði leiðir til að
aðstoða þróunarlöndin fj árhagslega
og gera þeim kleift að nýta sér
tækniþekkingu iðnþróuðu ríkjann.
■ aðeinafmeginrótumvandanser
misskipting gæða í heiminum,
ofnýting auðlinda, lífshættir og
neysluvenjur ríku eða þróuðu
þjóðanna.. Leiðaverðiþjóðirheims
inn á braut sjálfbærrar þróunar.
■ að iðnþróuðu ríkin bera mesta
ábyrgð á þeim umhverfisvanda sem
við er að glíma og þess vegna beri
þeim að leggja meira af mörkum við
lausn hans en öðrum ríkjum.
■ aðrétturþjóðatilaðráðanýtingu
auðlinda sinna er viðurkenndur, svo
fremi að það sé gert á sjálfbæran
hátt og án þess að menga umhverfi
annarra þjóða eða spilla því á annan
hátt.
Markmið ráðstefnunnar var að móta
stefnu og koma með tilllögur að
aðgerðum sem byggðust að megin-
efni til á ofangreindum atriðum og
miðuðu að því að stöðva og bæta
þann umhverfisskaða sem orðinn
væri og leiða þjóðir heims inn á
braut sjálfbærrar þróunar. TiÞ
gangurinn var einnig að setja um-
hverfismálin ofar á forgangslista
stjórnmálanna, og auka sam-
þættingu umhverfismála og efna-
hags- og þróunarmála.
ARANGURINN
Hinn sýnilegi árangur heims-
ráðstefnunnar felst einkum í
tveimur samningum, sem þar voru
undirritaðir: um verndun andrúms-
loftsins og fjölbreytileika lífs á
jörðinni svo og þremur yfirlýs-
ingum, Ríó-yfirlýsingunni, fram-
kvæmdaáætluninni (Agenda 21)
og yfirlýsingu um verndun
skóganna. Samningarnir tveir eru
lagalega bindandi fyrir þær þjóðir
sem undirrituðu þá, en yfir-
lýsingarnar þrj ár eru hins vegar ekki
lagalega bindandi en fela engu að
síður í sér pólitískar og siðferðilegar
skuldbindingar fyrir allar þátt-
tökuþjóðimar.
VERNDUN ANDRÚMS-
LOFTSINS
Samningurinn um verndun
andrúmsloftsins miðar að því að
35