AVS. Arkitektúr verktækni skipulag - 01.03.1994, Qupperneq 53

Mynd III. Þróun íslenska sementsins. Áhrif virkra méluefna á festu og alkaiíþenslu.
1979 hófst sammölun kísilryks viö sementiö. Þaö magnaöi steypugæði,
alkalíþenslur hurfu og styrkleiki stórjókst.
sem tekið hefir upp nafnið Steinsteypunefnd hefir
unnið ómetanlegt gagn með því að ræða og fá
aðilana til að kosta svo fjölþætta starfsemi. Þessi
störf eru nú svo vel kunn, að ekki er ástæða til að
fjalla mikið um þau hér. Hæst ber árangurinn af
íblöndun kísilryks í sementið, svo sem sýnt er á mynd
III og eins hefir notkun á vatnsfælum til að vernda
gamla alkalívirka steypu, verið afar árangursrík.
Forsjónin hefir vissulega verið okkur hliðstæð í við-
brögðum okkar við alkalívandanum. Það var kostur
að nokkur þekking var á eðli alkalívirkni við upphaf
byggingarrannsókna. Það jók þekkinguna að leitað
var eftir possolanvirkni ýmissa jarðefna. Varúðarráð-
stafanir við virkjanaframkvæmdir hafa orðið að gagni.
Þekking á possolanvirkni bætti skilning á alkalívirkni.
Vitneskja um áhrif kísilryks var leidd í Ijós sjö árum
áður en framleiðsla þess hófst hér á landi. Það var
lán að Járnblendiverksmiðjan var reist í grennd Sem-
entsverksmiðjunnar. Samstarf um rannsóknirnar í
Steinsteypunefnd stuðlaði að því að þekkingin sem
af þeim aflaðist var strax nýtt. Það var lán að nýjar
tegundir af vatnsfælum komu fram um það leyti sem
hér fór að bera á alkalískemmdum.
Það er vissulega leitt til þess að vita að ýmsir hafa
beðið mikið tjón af völdum alkalívirkni, og sárt að
vita til þess hve miklu hefði mátt bjarga ef vitneskjan
hefði verið fáum árum fyrr á ferðinni og verið viðtekin.
Hitt er líka víst að mikið vantar á að þekkingarþörfinni
sé mætt enn og rannsóknafé er enn naumt skammt-
að.
í því sem hér að framan er rakið hefir aðallega verið
fjallað um efnisþróun og aðeins drepið á fá atriði er
varða efnið steinsteypu.
í hartnær 100 ára sögu hafa svo margar og miklar
breytingar orðið á efninu og tækninni við notkun þess
að best mun að fækka orðum.
Það á kannski ekki vel við, en samt vaknar hjá höfundi
löngun til þess að nefna nöfn á starfsmönnum sem
við Rb. hafa lagt fram gifturík störf við þróun stein-
steypu. Dr. GuðmundurGuðmundsson laukmerkum
kafla í alkalírannsóknum áður en hann tók við tækni-
legri stjórnun á Sementsverksmiðjunni. Dr. Óttar R
Halldórsson og dr. Ragnar Ingimarsson áttu drjúgan
þátt í upphafi rannsóknanna, áður en þeir hurfu til
Háskólans. Eins og að framan er getið hefir Stein-
steypunefnd starfað við stofnunina síðan 1967.
Jafnlengi hefir Hákon Ólafsson starfað við stofnunina
og lengst af stýrt steypurannsóknum og gerir enn
og nú sem forstjóri Rb. Störfum hans og Ríkharðar
Kristjánssonar að þróun steinsteypu þarf ekki að lýsa
fyrir lesendum.
Hið byggða umhverfi okkar er nú ríkjandi steinsteypt.
í þvf eru fólgin mikil verðmæti, um 80% af þjóðarauði,
og þessi auðæfi aukast nú hröðum skrefum þóttfarið
sé að bera á mettun markaðarins.
Jafnframt því sem haldið verður áfram að bæta við
þennan auð er mikilvægt að vernda hann með mark-
vissu viðhaldi. Ýmislegt hefir gerst f þeim málum og
bæði fagmenn og almenningur leggja nú miklu meira
upp úr góðu viðhaldi en áður tíðkaðist. Þekkingin á
51