AVS. Arkitektúr verktækni skipulag - 01.03.1994, Side 71

Uppmæling af Skrúð sýnir tré sem standa í garðinum, 1992.
sprengja varö fyrir því. Mjög lítill lífrænn jarðvegur
var til staðar á svæðinu og fyrir utan lítinn moldarhól
sem stóð neðan vió hjallann varð að flytja 400 - 500
hestburði af rofamold innan úr Núpsdal til að þekja
garðinn með mold. 1919 kvæntist sr. Sigtryggur
Hjaltlínu Guðjónsdóttur en hún hafði mikil áhrif á gerð
Skrúðs með atorku sinni. Hún hafði áður unnið í gróðr-
arstöð Reykjavíkur (1915) undir handleiðslu Einars
Helgasonar og Ragnars Ásgeirssonar og var því alls
ekki ókunnug garðyrkjustörfum. 1922 var garðurinn
stækkaður um 16 m til suðurs og hluti af þeirri stækk-
un notaður sem dvalarflöt. Sömuleiðis var lækur sem
runnið hafði vestan við garðinn tekinn í ræsi undir
hlaðna vegginn og veitt inn í garðinn. Var þarna síðan
gert tjaldstæði og hugmyndin sú að þarna gætu
gestirfengið aðgang að rennandi vatni. Kannski var
hér komið fyrsta nútíma skipulagða tjaldsvæðið á
Islandi? 1925 var byggt gróðurhús sem nota skyldi
til vorsáninga og forræktunar matjurta. Þetta sama
ár voru Skrúð veittar 150 kr. úr skógræktarsjóði
Friðriks konungs VIII. 1932 var hvalbein reist og má
segja að margir hafi litið á bein þetta sem kennitákn
garðsins. 1959 afhenti sr. Sigtryggur Héraðsskól-
anum að Núpi garðinn Skrúð til eignar og varðveislu.
Þorsteinn Gunnarsson kennari við Núpsskóla tók að
sér að annast garðinn og sá um garðinn allt fram til
ársins 1976. Undir hans stjórn þróaðist garðurinn
aieir í að verða eins konar grasagarður því talið er
að hann hafi gróðursett á fjórða hundrað plöntu-
fegundir í garðinumn. Frá 1978 og fram til 1983 var
garðurinn í viðhaldi og varðveislu Vilborgar Guð-
mundsdóttur húsfreyju á Núpi. 1983 var öllu viðhaldi
á Skrúði hætt og garðurinn féll smátt og smátt í órækt.
1992 voru stofnuð áhugamannasamtök um varð-
veislu Skrúðs. Kosin var framkvæmdanefnd sem
vinna ætti að fjármögnun, endurnýjun og upp-
byggingu á Skrúð.
ÁSTAND SKRÚÐS VORIÐ 1992
Grjóthleðsla á austuhlið var víðafallin. Hlaðinn garður
á vesturhlið hafði verið fjarlægður og trégirðing með
steyptum stólpum reist þar í staðinn. Reyniviðartré
voru mörg í mjög slæmu ástandi, sum dauð, önnur
illa klofin niður í rót, og einungis nokkur í þokkalegu
ástandi. Allar grjóthleðslur í norðurhluta garðsins, þar
með talin vatnsþró voru úr sér gengnar og illgresi
víða búið að sprengja út hlaðna veggi. Gosbrunnur
var ónothæfur, og umgjörð um hann löskuð. Allar
vatnslagnir í garðinum voru ónothæfar og var vart
hægt að greina ummerki þess að rennandi vatn hefði
leikið um garðinn. Þar sem matjurtareitir höfðu verið
var nú mikið illgresi og ýmsar trjátegundir höfðu sáð
sér vítt og breitt um garðinn.
Sjálfsagt voru margar ástæður fyrir því að garðurinn
var kominn í þvílíka órækt, en þó mátti enn skynja
þann tígulleika sem þessi garður bar og hafði upp á
að bjóða.
HVAÐ SKAL ENDURNÝJAÐ?
Það fyrsta sem gera varð var að leggja einhvers
konar mat á það sem bar að vernda og varðveita.
Skráning og uppmæling varð að fara fram og það
69