AVS. Arkitektúr verktækni skipulag - 01.06.1994, Blaðsíða 69

við aðra staðsetningu og/eða breytta hönnun fram-
kvæmdarinnartil að forðast óæskileg umhverfisáhrif.
2. Draga úr: Rýra orsök áhrifanna og/eða draga úr
aðgengileika umhverfisins við orsakavaldinn. Setja
fram aðgerðir sem annars vegar draga úr áhrifunum
eða á hinn bóginn draga úr áhrifamætti orsaka-
valdsins á viðkvæma þolendur.
3. Bæta: Ekki skipta sér af áhrifunum heldur að snúa
sér í kjölfar áhrifanna að endurbótum umhverfisins:
s.s. að enduruppbyggingu raskaðs umhverfis, flutn-
ingi, endurnýjun og bóta til þolenda.
GERÐ MATSSKÝRSLU
Aðaltilgangur matsskýrslu er að veita upplýsingar
sem koma að gagni við ákvarðanatöku. það er gert
með því að vekja athygli á þeim atriðum þar sem
ákvörðun hefur þegar verið tekin eða þarf að taka á
(Bradley o.fl., 1991). Umhverfismatsskýrslan inni-
heldur niðurstöður matsferlisins, þ.m.t. allar mark-
tækar upplýsingar um tiltekna framkvæmd en ekki
einungis upplýsingar framkvæmdaraðila. Skýrslan
getur bæði verið innbundin eða samanstaðið af
lausum skjölum og sér framkvæmdaraðili venjulega
um gerð skýrslunnar eða fyrirtæki á hans vegum.
Leitast skal við að hafa umhverfismatsskýrsluna
nákvæma og einskorðaða við marktæk umhverfis-
áhrif í því augnamiði að auka skilning á umhverfis-
vanda framkvæmdar, þ.m.t. umfjöllun um leið fram-
kvæmdaraðila, aðferðir og þau vandamál sem stinga
upp kollinum við gerð hennar. Áhersla á smáatriði
og fágun á að samsvara líklegum umhverfisáhrifum
og skal beina efninu til hönnunaraðila, leyfisveitenda
og almennings. Rökfærsla fyrir framkvæmd á ekki
heima í matsskýrslu, heldur skal gæta fyllstu óhlut-
drægni í hvívetna. Samantekt skiljanleg leikmönnum
sem tiltekur helstu atriði matsins er nauðsynleg og
gefur áhugahópum yfirlit yfir meginatriði fram-
kvæmdar í einföldu og stuttu máli. Öðru fremur ætti
samantektin að vera sjálfstæð (án tilvitnana í aðal-
skýrsluna) og í sérbroti, og innihalda skýrar leiðbein-
ingar um hvernig almenningur getur komið sínu áliti
til skila. Við framsetningu upplýsinga ber að líta á
markhópinn, og nota ferli, töflur, teikningar og Ijós-
myndir til hins ýtrasta þar sem því verður við komið,
sérstaklega í samantektinni fyrir leikmenn.
Matsskýrsla og samantekt eiga ávallt að vera auð-
fengnar. Ef gjald er innheimt fyrir skýrslu, ætti það
að vera hóflegt og ná einungis til lágmarksprentunar-
kostnaðar en samantektin mætti hins vegar vera veitt
ókeypis.
RITDÓMUR Á MATSSKÝRSLU
Ákvörðun um endanlega leyfisveitingu framkvæmdar
byggist á innihaldi matsskýrslunnar. Mikilvægt er því
að fyrirbyggja eftir föngum ófullnægjandi og/eða
rangar upplýsingar. þetta má t.a.m. gera með því
að setja skýrsluna í eins konar ritdóm eða gæðamat
þar sem fram fer athugun á nægjanleika, nákvæmni,
jafnvægi og hlutlægni matsskýrslunnar. Ritdómur
getur farið fram fyrir almenna birtingu skýrslu og jafn-
framt verið nýttur á stigi umsagnar og þátttöku
almennings og/eða á meðan/strax á eftir umsagnar-
stiginu en þó fyrir ákvörðun um veitingu leyfis. Ákjós-
anlegt gæti verið að leyfisveitandi stjórnaði gæða-
úttekt á stigi umsagnar og þátttöku almennings, en
aðrir möguleikar eru fyrir hendi, s.s. að notaformlegt
innanhússgæðamat og/eða að leita til sérfræðinga-
hóps. Formlegur óháður ritdómur er hins vegar ákjós-
anlegastur þegar framkvæmdaraðili sér um gerð
matsskýrslu sem mótvægi við hugsanlegar hlut-
drægar eða ófullnægjandi upplýsingar. Ef ritdómur
er tilbúinn áður en almenningi er kynnt efni skýrsl-
unnar ætti að birta niðurstöður ritdóms um leið og
matsskýrsluna til að mögulegt sé að gera athuga-
semdir við hvort tveggja í senn.
UMSÖGN OG ÞÁTTTAKA ALMENNINGS
Ófrávíkjanlegur þáttur í mati á umhverfisáhrifum er
að leyfa tiltöku þeirra málefna sem líkleg eru til að
valda áhyggjum og að gefa öllum færi á að tjá sig
og setja fram sínar tillögur til farsællar lausnar.
Áhyggjur og álit þeirra hópa sem hafa áhuga á eða
eru þolendur framkvæmdar ættu þ.a.l. að endur-
speglast í umhverfismatsferlinu. þetta er mikilvægt
til að skilja bæði eðli og stærð röskunar á samfélagi
og umhverfi, sem og til að kanna hljómgrunn fyrir-
hugaðra mótvægisaðgerða, sér í lagi m.t.t. þolenda-
hópa. þátttaka almennings við ákvörðun á umfangi
mats (matsskýrslu) er því tvímælalaust til hagsbóta
og gefur færi á að einangra strax meginmál líklegrar
röskunar og spá um stærð þeirra og mikilvægi á
grundvelli umræðunnar sem skapast. Öflugri sam-
starfsvilja mun einnig gæta þar sem bæði fram-
kvæmdaraðili og almenningur fá aukinn skilning á
áhrifum fyrirhugaðrar starfsemi og fá meiri tíma og
hjálp til að leysa þann umhverfisvanda sem af
67