AVS. Arkitektúr verktækni skipulag - 01.09.1995, Blaðsíða 64

(Regional policy) sambandsins, þar sem umhverfis-
kröfur er settar á styrkveitingar til úrbóta í atvinnu-
og félagsmálum.
Málaflokkur, sem lögð var áhersla á í fimmtu um-
hverfisáætluninni og hefur verið áberandi í umræðu
innan sambandsins að undanförnu, er umræða um
umhverfi í þéttbýli. Sú umræða var mörkuð með út-
komu Grænu bókar sambandsins (Green book on
the Urban Environment), er fjallar um málefni sem
koma upp í þéttbýli, svo sem samgöngumál, loft-
mengun, orkunýting og þéttleiki byggðar.
Hvernig er umhverfisstefnu sambandsins framfylgt?
Þrátt fyrir skýra stefnumörkun sambandsins er mörgu
ábótavant þegar kemur að framkvæmdaþætti um-
hverfismála, og einkum er staða bæjarfélaga óskýr
í því sambandi. Innan sambandsins er enginn einn
aðili sem hefur umsjón með framkvæmdarhlið til-
skipananna, og fer það því eftir pólitískum vilja ráða-
manna aðildarríkjanna, lagakerfi og stjórnkerfi hvers
lands, að hve miklu leyti umhverfiskröfur eru upp-
fylltar. Umhverfistilskipanirnar eru oft samþættar inn-
an landnýtingarkerfis hvers lands og skipulagsyfir-
völd hafa að miklum hluta fengið það hlutverk að
hrinda löggjöf í framkvæmd og samþætta innihald
tilskipana inn í núverandi starf innan bæjarfélags-
ins. Oft hafa sveitarfélög meiri áhuga á stefnu sam-
bandsins en ríkisstjórnir landanna og úthlutar sam-
bandið styrkjum til framkvæmdar á sérstökum um-
hverfisverkefnum. Hins vegar vita bæjar- og sveitar-
félög oft ekki um þá val kosti sem standa til boða,
og ráðning sérstaks starfsmanns sem eltir uppi styrki
frá ES á þessu sviði verður æ algengari.
Þar sem skipulagskerfi eru ólík frá einu landi til ann-
ars, er löggjöfinni framfylgt á mismunandi hátt og
hefur nokkuð verið rætt um þörfina á að þróa sam-
eiginlegt evrópskt skipulagskerfi.
Umhverfisstofnun Evrópu hefur unnið að tillögum þar
að lútandi og að settar verði umhverfiskröfur á alla
starfsemi sambandsins, löggjöf, verkefni og skipu-
lagsuppdrætti.
Hér á eftir mun ég bera saman hvernig þau tvö Evr-
ópusambandsríki sem ef til vill standa íslandi einna
næst, Danmörkog Bretland, hafauppfyllt umhverfis-
kröfur sambandsins og hlutverk skipulagsdeilda
bæjarfélaga í að samþætta nýjar kröfur í umhverfis-
málum núverandi skipulagsstarfi. Einnig mun ég
draga ályktanir varðandi það hvað ísland geti lært
af framkvæmdum þessara landa.
UMHVERFISSTEFNA TVEGGJA EVRÓUSAM-
BANDSRÍKJA
Ólík sjónarmið hafa verið uppi innan Evrópusam-
bandsins með tilliti til umhverfismála og má segja
að aðildarlöndunum megi skipta í þrjá flokka, þ.e.
lönd hlynnt strangari umhverfiskröfum, hlutlaus lönd
og lönd sem andstæð eru nýrri umhverfislöggjöf inn-
an Evrópusambandsins. Danmörk og Bretland eru
andstæðir pólar í þessu tilliti. Fulltrúar Dana hafa
barist fyrir auknum kröfum í umhverfismálum innan
ES og framkvæmdaáætlanir og reglugerðir Dana í
umhverfismálum innanlands eru oft strangari en
reglugerðir Evrópusambandsins. Bretland hefur hins
vegar verið eitt þeirra Evrópulanda sem í mestri and-
stöðu hefur verið við löggjöf sambandsins í umhverf-
ismálum, með þeim rökum að umhverfisvernd sé
nægilega innifalin í breska skipulagskerfinu, sem er
mjög viðamikið, og sækja verður um skipulagsleyfi
fyrir öllum framkvæmdum.
Viðhorf landanna tveggja má að nokkru leyti skýra
með ólíkum efnahagsforsendum landanna, annars
vegar langri sögu þungaiðnaðar í Bretlandi og hins
vegar ímynd og viðurkenningu Danmerkur sem um-
hverfisvæns lands sem setur háar umhverfiskröfur á
alla framleiðslu. Þó hefur vakning átt sér stað í Bret-
landi á sviði umhverfismála á síðustu árum. Ný um-
hverfislög voru tekin í gildi 1991, og stefna stjórn-
valda í umhverfismálum hefur hlotið mikla opinbera
umræðu. Einnig hefur mikið starf verið unnið innan
bæjarfélaga, þar sem þróaðar hafa verið nýjar leiðir
til þess að samræma sjálfbæra þróun og umhverfis-
væna landnýtingu annars vegar og núverandi starf-
semi bæjaryfirvalda hins vegar. Bresk stjórnvöld hafa
lagt áherslu á að kynna þessi atriði og laga að nú-
verandi skipulagskerfi og þeirri vinnuskipan sem er
til staðar innan bæjarfélaganna. Til dæmis er bæjar-
félögum gert að innifela markmið sjálfbærrar þróunar
í nýju skipulagi.
Danir hafa ekki jafnsterka hefð og Bretar í skipulags-
málum. Aðalskipulag byggist í stórum dráttum á land-
nýtingarflokkum. Samkvæmt þeim eru allar fram-
kvæmdir af tiltekinni tegund leyfilegar innan hvers
flokks, og er ekki fjallað um hverja umsókn sérstak-
lega, líkt og í breska skipulagskerfinu.
Danska stjórnin hefur þó verið mjög virk í að kynna
stefnu sína í umhverfismálum og leggur mikla áherslu
á starf bæjarfélaganna í að framfylgja henni.
62