Skírnir - 01.09.2008, Blaðsíða 220

494
ÞORVALDUR GYLFASON
SKÍRNIR
Hremmingum Fasreyja lyktaði svo, að Danir lánuðu færeysku lands-
stjórninni einn milljarð Bandaríkjadala eða þar um bil. Það gerir um einn
og hálfan milljarð dala á verðlagi dagsins í dag eða 3,7 milljónir íslenzkra
króna á hvert mannsbarn í Færeyjum. Til samanburðar býst ríkisstjórn
íslands nú til að taka að láni í Alþjóðagjaldeyrissjóðnum og seðlabönkum
í tengslum við sjóðslánið fjárhæð, sem nemur 2,2 milljónum íslenzkra
króna á hvern íslending eða þar um bil. Annar munur á lánunum tveim
fyrir utan fjárhæðirnar að framan er, að íslenzka lánið er öðrum þræði
tekið til að efla gjaldeyrisforða Seðlabankans, en færeyska lánið var tekið
til að standa skil á eldri óreiðuskuldum. Enn er ekki vitað, hversu mikið
fé þarf til að standa skil á skuldum íslands og íslendinga í útlöndum, þar
eð andvirði eignanna, sem standa á móti skuldunum, er óvíst.
Danir afskrifuðu að auki færeyskar skuldir um 150 milljónir dala, eða
220 milljónir dala á núvirði. Að öðru leyti greiddu færeyskir skattgreið-
endur Dönum skuldina að fullu með vöxtum á innan við tíu árum sam-
kvæmt upplýsingum, sem ég hef fengið frá Hagstofu Færeyja. Kreppan
stóð skemur en í tíu ár einnig í þeim skilningi, að 2001 náði landsfram-
leiðsla á mann í Færeyjum fyrra hámarki frá 1993. Aðeins um helmingur
fólksins, sem flúði Færeyjar í kreppunni, sneri þó aftur. Færeyingar ættu
nú að vera 54 þúsund miðað við fólksfjölgun fyrri ára, en þeir eru nú 49
þúsund.
Hvaða neisti kveikti bálið ?
Hvenær hófst atburðarásin, sem lauk með hruni bankanna? Það er álita-
mál. Eitt svarið er: hún hófst á heimastjórnarárunum, þegar Hannes Haf-
stein var bankastjóri þau ár, sem hann var ekki ráðherra. Þá var lagður
grunnurinn að forræði stjórnmálahagsmuna yfir bönkunum, óviður-
kvæmilegu samneyti stjórnmála og viðskipta, sem hefur æ síðan fylgt
þjóðinni eins og skuggi eða vofa, spilltu samneyti, sem hlóð undir fram-
kvæmdarvaldið á kostnað löggjafarvalds og dómsvalds og gróf með því
móti undan nauðsynlegum valdmörkum og mótvægi. Valdhlýðni var
reglan. Fáir lögðu í að rugga bátnum í þröngsýnu samfélagi, þar sem út-
sendarar stjórnmálaflokkanna í bönkunum skömmtuðu lánsfé og gjald-
eyri og félagar þeirra á flokksblöðunum voru hafðir til að úthrópa þá, sem
fóru út af sporinu.
Annað skammdrægara svar er þetta: Rás atburðanna hófst fyrir aldar-
fjórðungi með upptöku kvótakerfisins, þegar stjórnmálastéttin kom sér
saman um að afhenda útvegsmönnum ókeypis aðgang að sameiginlegri