Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2021, Blaðsíða 73

Útdráttur
Tilgangur: Heimavitjanir hjúkrunarfræðinga í ung- og smábarna-
vernd miða að því að veita foreldrum aðstoð og ráðgjöf eftir fæðingu
barns, á tíma sem oft er viðkvæmur foreldrunum. Tilgangur rann-
sóknarinnar var að varpa ljósi á viðhorf foreldra til heimavitjana
hjúkrunarfræðinga á vegum ung- og smábarnaverndar heilsugæslu -
stöðva og meta hvort munur væri á viðhorfum foreldra með fyrsta
barn og þeirra sem höfðu eignast barn áður.
Aðferð: Lýsandi þversniðsrannsókn. Úrtakið voru foreldrar sem
komu með börn í sex og níu vikna skoðun á heilsugæslustöðvar á
höfuðborgarsvæðinu í upphafi árs 2020. Foreldrar sem samþykktu
þátttöku fengu sendan rafrænan spurningalista með 27 opnum og
lokuðum spurningum, 19 spurningum um heimavitjanir og átta
spurningum um bakgrunn þátttakenda.
Niðurstöður: Á rannsóknartímabilinu komu 390 börn í sex eða níu
vikna skoðun. Foreldrar 136 barna (35%) svöruðu öllum spurning-
unum. Af þeim voru 93% konur og rétt tæpur helmingur var að eign-
ast sitt fyrsta barn (49%). Flestir foreldrarnir (92%) voru ánægðir
með heimavitjanir hjúkrunarfræðinga í ung- og smábarnavernd og
kunnu að meta ráðgjöf, aðstoð og stuðning sem hjúkrunarfræðingar
veittu þeim. Flestum fannst heimavitjanirnar hæfilega margar (84%)
og hæfilega langar (96%). Lítill hluti foreldra (8,1%) var óánægður
með heimavitjanir hjúkrunarfræðinga. Foreldrar með fyrsta barn
voru marktækt óánægðari með aðstoð og ráðgjöf sem þeir fengu í
heimavitjunum en foreldar sem höfðu eignast barn áður. Ekki var
marktækur munur á viðhorfum foreldra með fyrsta barn og þeirra
sem höfðu eignast barn áður varðandi tíðni eða lengd heimavitjana.
Ályktanir: Niðurstöðurnar benda sterklega til þess að heimavitjanir
hjúkrunarfræðinga í ung- og smábarnavernd séu mikilvægur þáttur
í þjónustu við nýbakaða foreldra. Meirihluti þátttakenda var ánægður
með heimavitjanir hjúkrunarfræðinga, fjölda þeirra og lengd en alltaf
má gera betur. Huga þarf sérstakalega að þörfum foreldra með fyrsta
barn þar sem þeir voru marktækt óánægðari með aðstoð og ráðgjöf
sem þeir fengu en foreldrar sem höfðu eignast barn áður.
Lykilorð: hjúkrunarfræðingar, heimavitjun, ung- og smábarnavernd,
foreldrar, heilsugæsla.
Inngangur
Heimavitjanir hjúkrunarfræðinga eru hluti af ung- og smá-
barnavernd sem er umfangsmikill þáttur í starfsemi heilsu-
gæslustöðva. Árið 2019 voru 41.240 heimavitjanir og heilsu-
farsskoðanir í ung- og smábarnavernd á heilsugæslustöðvum
á höfuðborgarsvæðinu. Hjúkrunarfræðingar skipuleggja og
sinna ung- og smábarnavernd samkvæmt leiðbeiningum frá
Þróunarmiðstöð íslenskrar heilsugæslu (ÞÍH) (2020a) og er
markmiðið að efla heilsu og stuðla að vellíðan og þroska með
skipulögðum heilsufarsskoðunum, ásamt aðstoð og ráðgjöf til
foreldra. Þjónustan hefst með tveimur til þremur heimavitj-
unum á fyrstu vikum barns en frá sex vikna aldri eru skoðanir
á heilsugæslustöð. Í heild er boðið upp á að minnsta kosti
þrettán reglulegar og gjaldfrjálsar skoðanir frá fæðingu til
grunnskólaaldurs (Þróunarmiðstöð íslenskrar heilsugæslu,
2020b). Þjónustan er samræmd yfir allt landið og samræmist
leiðbeiningum Alþjóðaheilbrigðismálastofnunarinnar (World
Health Organisation, 2013). Við fæðingu barns fá flestir for-
eldrar í raun þrískipta þjónustu: þjónustu við fæðingu og stutta
sængurlegu, heimaþjónustu ljósmæðra og þjónustu ung- og
smábarnaverndar heilsugæslunnar. Ljósmæður sinna heima -
tímarit hjúkrunarfræðinga • 1. tbl. 97. árg. 2021 73
Jórunn Edda Hafsteinsdóttir, Heilsugæslu höfuðborgarsvæðisins
Sesselja Guðmundsdóttir, Þróunarmiðstöð íslenskrar heilsugæslu
Ragnheiður Ósk Erlendsdóttir, Heilsugæslu höfuðborgarsvæðisins
Sigríður Sía Jónsdóttir, framhaldsnámsdeild Heilbrigðisvísindasviðs Háskólans á Akureyri
Viðhorf foreldra til heimavitjana í ung-
og smábarnavernd: Lýsandi þversniðsrannsókn
Nýjungar: Rannsóknin er framlag til aukinnar þekkingar á
viðhorfum foreldra til heimavitjana hjúkrunarfræðinga í
ung- og smábarnavernd á heilsugæslustöðvum á höfuðborgar -
svæðinu.
Hagnýting: Niðurstöður rannsóknarinnar gefa til kynna að
heimavitjanir hjúkrunarfræðinga séu mikilvægur þáttur í
þjónustu við nýbakaða foreldra.
Þekking: Viðhorf foreldra til ung- og smábarnaverndar eru
lítt þekkt hérlendis og niðurstöður rannsóknarinnar gefa vís-
bendingar um að heimavitjanir hjúkrunarfræðinga séu vel
metnar af foreldrum, en ástæða er til að afla frekari þekk-
ingar á viðhorfum og reynslu foreldra af þessari heilsueflandi
þjónustu.
Áhrif á störf hjúkrunarfræðinga:Hjúkrunarfræðingar í ung-
og smábarnavernd ættu að mæta öllum foreldrum af virð -
ingu og meta þörf þeirra fyrir ráðgjöf og aðstoð ásamt því að
leggja sérstaka áherslu á að leggja mat á þarfir foreldra með
fyrsta barn fyrir þjónustu.
Hvers vegna ættir þú að lesa þessa grein?