Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2021, Blaðsíða 75

2003). Þeim hefur því fækkað umtalsvert án þess að foreldrar
hafi nokkuð verið spurðir um þarfir sínar. Tilgangur rann-
sóknarinnar var því að varpa ljósi á viðhorf foreldra til heima-
vitjana hjúkrunarfræðinga á vegum ung- og smábarnaverndar
heilsugæslustöðva á höfuðborgarsvæðinu og meta hvort
munur væri á viðhorfum foreldra með fyrsta barn og þeirra
sem áttu barn áður. Settar voru fram eftirfarandi rannsóknar-
spurningar:
1. Hvert er viðhorf foreldra til heimavitjana í ung- og smá-
barnavernd á höfuðborgarsvæðinu?
2. Er munur á viðhorfum foreldra með fyrsta barn og
þeirra sem höfðu eignast barn áður?
Aðferð
Rannsóknarsnið
Rannsóknin var lýsandi þversniðsrannsókn með hentugleika-
úrtaki.
Þátttakendur
Úrtak rannsóknarinnar voru íslenskumælandi foreldrar sem
komu með börn sín í sex og níu vikna skoðun á öllum 19
heilsugæslustöðvunum á höfuðborgarsvæðinu, á tímabilinu
13. janúar til 7. febrúar 2020. Alls komu 390 börn í þessar
skoðanir á tímabilinu.
Mælitæki
Mælitæki rannsóknarinnar var spurningalisti saminn af rann-
sakendum, þar sem ekki fannst spurningalisti í vísindarann-
sóknum sem fullnægði rannsóknarspurningum og markmiði
rannsóknarinnar. Við gerð spurningalistans var stuðst við
könnun Geirs Gunnlaugssonar og Sesselju Guðmundsdóttur
frá 2002 og leiðbeiningar um ung- og smábarnavernd frá
Embætti landlæknis og ÞÍH (2020a). Spurningalistinn var
lagður fyrir fjóra reynda hjúkrunarfræðinga í ung- og smá-
barnavernd með það í huga að meta innra réttmæti hans. Eftir
það var hann forprófaður af sex öðrum hjúkrunarfræðingum
og tíu foreldrum ungra barna. Gerðar voru lagfæringar eftir
ábendingum sem fram komu, spurningar umorðaðar og lag-
færðar. Spurningalistinn innihélt 27 spurningar, 19 spurningar
um heimavitjanir og átta um bakgrunn þátttakenda. Spurt var
um fjölda heimavitjana, tímalengd, ánægju/óánægju með þær
og hvort foreldrar hefðu náð að spyrja um það sem þeim lá á
hjarta. Níu spurningar voru um ánægju/óánægju varðandi
aðstoð og ráðgjöf við: brjóstagjöf og næringu, óværð, svefn,
umönnun barns, tengslamyndun og það að lesa í tjáningu
barns, þroska og örvun auk hvíldar og andlegrar líðanar for-
eldra og slysavarnir. Fimm punkta Likert-kvarði var notaður,
frá „mjög ánægð/ur“, „hlutlaus“ til „mjög óánægð/ur“ auk val-
möguleikans „hef ekki þurft aðstoð/ráðgjöf “. Í spurningalist-
anum voru sex opnar spurningar þar sem foreldrum var boðið
að tjá sig um heimavitjanirnar, meðal annars hvað þeir voru
ánægðir eða óánægðir með og hverju þeir myndu vilja breyta
varðandi þær. Bakgrunnsspurningar voru um kyn, aldur, hjú-
skaparstöðu og menntun. Einnig var spurt hvort þátttakandi
hefði gengið með barnið (konur), hvort fæðingin hefði verið
um fæðingarveg eða keisarafæðing (konur), hversu mörg börn
þátttakandi hefði fætt (konur) eða hversu mörg börn hann ætti
(karlar). Þá var spurt frá hvaða heilsugæslustöð heimavitjan-
irnar voru. Spurningalistinn, sem tók um 10 mínútur að svara,
var gerður aðgengilegur þátttakendum á rafrænu formi í Ques-
tionPro sem er öruggt og lokað netsvæði.
Gagnasöfnun
Hjúkrunarfræðingar í ung- og smábarnavernd heilsugæslu -
stöðvanna fengu senda kynningu á rannsókninni í tölvupósti
auk þess sem hún var kynnt á fundum fyrir fagstjórum hjúkr-
unar og verkefnastjórum í ung- og smábarnavernd. Hjúkr-
unarfræðingar í ung- og smábarnavernd kynntu rannsóknina
munnlega fyrir foreldrum og afhentu þeim sem vildu kynn-
ingar- og samþykkisbréf ásamt umslagi. Í samþykkisbréfinu
var leitað eftir samþykki þeirra með undirskrift og netfangi og
samþykkisbréfið sett í lokað umslag. Umslaginu var ýmist
skilað aftur til hjúkrunarfræðings eða í móttöku heilsu-
gæslustöðvar. Fyrsti höfundur safnaði saman umslögunum af
öllum heilsugæslustöðvunum og sendi foreldrum tölvupóst á
uppgefið netfang með tengli á rafrænan spurningalista. Tvisvar
var send út rafræn áminning til þeirra sem ekki höfðu svarað.
Siðfræði
Rannsóknin fékk leyfi vísindanefndar Heilsugæslu höfuðborg-
arsvæðisins og Háskóla Íslands, sótt var um leyfi til Vísinda -
siðanefndar sem tilkynnti að ekki þyrfti leyfi nefndarinnar en
rannsóknin fékk númerið VSN-19-221. Rannsóknin var til-
kynnt til Persónuverndar og lögum um persónuvernd fylgt í
hvívetna. Leyfi fyrir því að kynna rannsóknina fyrir foreldrum
fékkst hjá yfirmönnum hjúkrunar og lækninga á öllum heilsu-
gæslustöðvunum. Í kynningarbréfi fengu þátttakendur upp -
lýs ingar um tilgang rannsóknar og markmið. Einnig að þátt-
takan væri áhættulaus, nafnlaus og ekki væri hægt að rekja
svör til svarenda, að leyfilegt væri að sleppa einstaka spurn-
ingum og hætta þátttöku hvenær sem var. Þátttakendur gáfu
upplýst samþykki sitt með undirskrift. Farið var með allar
upplýsingar sem trúnaðarmál.
Gagnagreining
Tölfræðileg úrvinnsla gagna var gerð með tölfræðiforritinu
IBM SPSS Statistics 25. Notuð var lýsandi tölfræði og Pearsons
kíkvarðat-marktektarpróf var notað við samanburð. Þátttak-
endum var skipt í tvo hópa, í öðrum hópnum voru foreldrar
með fyrsta barn og í hinum hópnum foreldrar sem áttu barn
áður. Í spurningum um ánægju/óánægju með þjónustu, aðstoð
og ráðgjöf voru svarmöguleikarnir „mjög ánægður“ og „frekar
ánægður“ sameinaðir í „ánægður“. Svarmöguleikarnir „frekar
ritrýnd grein scientific paper
tímarit hjúkrunarfræðinga • 1. tbl. 97. árg. 2021 75