Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2021, Blaðsíða 54

Orðræða sem viðheldur
valdamisræmi
Það er ákveðin hætta á að átaksverkefni, sem ætlað er að
stemma stigu við kynjuðu mynstri, tali inn í þessar staðal-
myndir. Í versta falli geta þau haldið þessum kynjuðu staðal-
myndum á lofti og veitt þeim aukið rými. Þá erum við í raun
að endurskapa og styrkja kynjuð valdatengsl. Stundum hafa
átaksverkefni gengið út á að reyna að kveikja áhuga nemenda
á störfum með fræðsluherferðum, svo sem bæklingum eða
kynningum, og þá er valið myndefni og umfjöllun sem er talin
höfða til kynsins sem um ræðir í þeirri von að það breyti ásýnd
námsins í augum tilvonandi nemenda.
Með þessu er ég ekki að leiða rök að því að það eigi ekki að
sýna fjölbreyttar birtingarmyndir starfsins, því hjúkrunarfræði
er sannarlega fjölbreytt og skemmtilegt starf sem býður upp á
marga möguleika. En hér er verið að gefa það til kynna að það
sé karlmönnum ekki samboðið að starfa við sams konar störf
og konur, að það sé þeim eðlislægt að hafa önnur áhugasvið.
Jafnvel að það grafi undan karlmennsku og virðingu karla að
sinna kvenlægum störfum. Við erum að tala inn í orðræðu
sem viðheldur valdamisræmi og lítilli virðingu í garð framlags
og starfa kvenna. Það er mannlegt að vilja fjölbreytni í starfi
og spennandi starfsvettvang en ekki kynjað.
Vandinn er ekki að hjúkrunarfræðistarfið er gjarnan tengt
við konur. Vandinn er að við vanmetum störf kvenna og
berum ekki sambærilega virðingu fyrir þeim og störfum karla.
Ef þetta misræmi væri ekki fyrir hendi væri það ekki álitið ógn
við karlmennsku að ganga inn í störf sem unnin hafa verið af
konum. Í stað þess að byggja fleiri staðalmyndir í kringum
störfin þá þurfum við að afbyggja þær.
Störf og framlag karla meira
virði en kvenna
Staðalmyndir eiga djúpar rætur í menningu okkar, eru smætt-
andi og skaðlegar og vinna að því að skýra, réttlæta og viðhalda
aðstöðumun kynjanna. Þótt staðalmyndir séu eitt einkenni
meinsins er þar ekki rót vandans. Rót vandans er sú að við
metum störf og framlag karla meira virði en kvenna.
Það er mikilvægt að draga upp fjölbreyttar myndir af hjúkr-
unarstarfinu en við þurfum að gera það á ábyrgðafullan hátt
og hafa myndirnar grundaðan í veruleika starfsins. Starf hjúkr-
unarfræðingsins felst í að vera undirbúinn undir alls kyns
aðstæður, sýna festu og vera tilbúinn að starfa í mikilli nánd
við samstarfsfólk og skjólstæðinga. Þær lífseigu hugmyndir eru
alltumlykjandi að konur séu körlum fremri þegar kemur að
nánd og nærgætni. Ef við viljum stuðla að jafnrétti og berjast
gegn kynjuðu starfsvali er mikilvægt að vinna gegn þeirri
kynjuðu síbylju að umönnun, nánd og nærgætni séu ekki karl-
lægir eiginleikar.
Í nýlegu upplýsingamyndbandi Landspítalans um jafnrétt-
isstarf kom fram að mikilvægt sé að spítalinn endurspegli sam-
félagið. Við getum öll verið sammála um það. Það er hins vegar
tímabært að ræða um jafnrétti í þessum efnum í víðari skiln-
ingi og leggja aukna áherslu á fjölbreytileika. Síðastliðin ár hafa
jafnréttismál þróast mikið og fleiri breytur en kyn skipta máli
í þessu samhengi. Það er ekki síður mikilvægt að við lítum til
annarra hópa. Ef við gefum okkur það að það sé erfitt fyrir
karla að ganga inn í núverandi fyrirkomulag hjúkrunarnáms-
ins, hvernig er staðan þá gagnvart fötluðum nemendum, hin-
segin nemendum og nemendum af erlendum uppruna?
Hvar er vandinn?
Í ljósi þess hve vandinn er útbreiddur og rótgróinn má draga í
efa að lausnin felist eingöngu í breyttri námstilhögun og ásýnd
námsins. Ég leyfi mér að fullyrða að kynjaðar væntingar og
viðhorf sem má hugsanlega greina í náminu eru einungis
brotabrot af því sem nemendur munu kynnast að námi loknu
þegar út á starfsvettvang er komið.
Ég hef starfað í þó nokkur ár á Landspítalanum og þykir
vænt um vinnustaðinn. En rétt eins og á öðrum vinnustöðum
fyrirfinnast þar fordómar og kynjuð viðmið. Eitt af því fyrsta
sem ég þurfti að læra sem hjúkrunarfræðingur á sjúkrahúsi
hrafnhildur snæfríðar- og gunnarsdóttir
54 tímarit hjúkrunarfræðinga • 1. tbl. 97. árg. 2021
Ég leyfi mér að fullyrða að kynjaðar væntingar
og viðhorf sem má hugsanlega greina í náminu
eru einungis brotabrot af því sem nemendur
munu kynnast að námi loknu þegar út á starfs-
vettvang er komið.