Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2021, Blaðsíða 97

starfsins. Allir voru sammála því að starfsreynslan, sem þeir
öðluðust samhliða náminu í formi klínísks náms, sumarstarfa
og hlutastarfa, hefði veitt þeim aukna verklega færni og öryggi
í starfi til viðbótar við bóklegt nám.
Allir viðmælendur voru ánægðir með námið. Þeir veltu þó
fyrir sér hvort auka mætti vægi klínísks náms, eða eins og Rósa
sagði: „Ég hefði sjálf kosið að allt fjórða árið hefði verið skipulagt
sem verknám.“ Flestir bentu þó á að vegna fjölbreytileikans,
sem starfið býður upp á, sé ógerningur að undirbúa verðandi
hjúkrunarfræðinga fyrir alla þætti starfsins.
Umræða
Ýmsar áskoranir verða á vegi nýútskrifaðra hjúkrunarfræðinga
og misjafnt er hvernig þeir takast á við þær. Helstu áskoran-
irnar að sögn viðmælenda voru starfsumhverfið sem ein-
kenndist af undirmönnun, tímaskorti og mikilli kröfu um yf-
irvinnu ásamt aukinni ábyrgð eftir útskrift og skorti á reynslu.
Viðmælendur notuðu markvisst jákvæð bjargráð til að hvílast
og vinna úr reynslu í starfinu, draga úr streitu og bæta líðan.
Einnig nýttu þeir sér stuðning frá starfsumhverfinu og hand-
leiðslu frá reyndari hjúkrunarfræðingum.
Viðmælendur rannsóknarinnar voru sammála um að þrátt
fyrir góða fræðilega kennslu ásamt klínísku námi á námstíma,
biðu þeirra ýmsar ófyrirsjáanlegar áskoranir eftir brautskrán-
ingu. Það er í samræmi við fræðilega umfjöllun en ljóst er að
ýmsir erfiðleikar geta verið á vegi nýútskrifaðra hjúkrunar-
fræðinga og misjafnt er hvernig þeir takast á við þá, enda eru
kröfurnar frá starfsumhverfinu fjölbreyttar (Heilbrigðisráðu -
neytið, 2020; Moustaka og Constantinidis, 2010; World Health
Organization, 2020). Þrátt fyrir þetta þykir ljóst að viðmæl-
endur litu ekki svo á að allar áskoranir væru neikvæðar heldur
gætu þær verið tækifæri til að læra nýja hluti í starfinu og eflast
sem hjúkrunarfræðingar. Þetta samræmist því sem Moustaka
og Constantinidis (2010) fjalla um í grein sinni að hæfilegar
áskoranir geta verið nauðsynlegar og aukið afkastagetu. Ef
álagið verður hins vegar of mikið og viðkomandi sér ekki fram
á að fullnægja þeim kröfum sem gerðar eru til hans geta
áhrifin orðið skaðleg. Þetta kom einnig fram hjá viðmælend -
um í tengslum við álagið sem fylgir því að vinna í umhverfi
sem einkennist af undirmönnun, tímaskorti og mikilli kröfu
um yfirvinnu. Það samræmist niðurstöðum rannsóknar Feng
og Tsai (2012) þar sem nýútskrifuðum hjúkrunarfræðingum
fannst erfitt að laga sig að starfsumhverfi sem einkenndist af
starfsmannaskorti og tímahraki. Samkvæmt þessu er ljóst að
bæta þarf ýmsa þætti í starfsumhverfi hjúkrunarfræðinga og
huga sérstaklega að innkomu nýútskrifaðra hjúkrunarfræð-
inga.
Aðrar áskoranir, sem viðmælendur nefndu, tengdust þeirri
breytingu sem verður á ábyrgð þeirra eftir brautskráningu,
m.a. á fjölda sjúklinga. Um leið og starfsleyfi er í höfn ber hinn
sami nýútskrifaði hjúkrunarfræðingur ábyrgð á allt að sjö til
átta sjúklingum og jafnvel fleirum eftir þyngd deilda, ásamt
því að fjöldi sjúklinga getur aukist á kvöld-, nætur- og helgar-
vöktum. Þetta samræmist niðurstöðum Feng og Tsai (2012)
þar sem bent er á að þetta sé sá raunveruleiki sem hjúkrunar-
fræðingar víðs vegar búa við. Hvort þátttakendur fundu til
streitu út af ýmiss konar áskorunum og aukinni ábyrgð í starfi
var einstaklingsbundið, það sem einn taldi streituvaldandi
fannst öðrum jákvæð áskorun. Þetta samræmist skilgreiningu
frá Rana og Upton (2009) á streitu þar sem fram kemur að hún
er einstaklingsbundin og streituvaldarnir fjölbreyttir, en
vinnutengd streita getur haft talsverð áhrif á líðan hjúkrunar-
fræðinga í starfi og á vinnuafköst þeirra (Feddeh og Darawad,
2020; McIntosh og Sheppy, 2013). Þegar um þrískiptingu vakta
er að ræða er ljóst að talsvert reynir á skipulagshæfni og þraut-
seigju. Vaktavinna getur haft neikvæð áhrif á fjölskyldulíf og
þeir sem vinna vaktavinnu eiga oft í erfiðleikum með að sam-
ræma frítíma með fjölskyldunni og starfið (Björk Bragadóttir
o.fl., 2017; Costa, 2010; Ríkisendurskoðun, 2017).
Þátttakendur rannsóknarinnar töldu reynsluleysi í starfi
einnig vera streituvald. Reynsluleysið kom m.a. fram þegar
þeir tókust á við verkefni sem þeir höfðu ekki sinnt áður, skorti
þekkingu á, eða höfðu litla og jafnvel enga reynslu af. Þeir töldu
að með því að öðlast aukna færni myndi draga úr streitu þátt -
um sem tengjast hæfni í starfi og er þetta í samræmi við rann-
sókn Feng og Tsai (2012). Mikilvægt er að stjórnendur hafi í
huga að nýútskrifaður hjúkrunarfræðingur þarf svigrúm, tíma
og góða einstaklingsmiðaða aðlögun til þess að öðlast færni til
að sinna öllum verkþáttum (Rudman o.fl., 2014). Með því er
hægt að brúa bilið frá námsmanni til fagmanns og þannig draga
úr því raunveruleikaáfalli sem margir nýútskrifaðir hjúkrunar-
fræðingar finna fyrir (Laschinger og Grau, 2012).
Flestir viðmælendur rannsóknarinnar nýttu sér ýmis bjarg -
ráð til að takast á við þær áskoranir sem þeir mættu í starfi.
Dæmi um innri bjargráð var hvíld, en allir virtust gera sér
grein fyrir mikilvægi hvíldar og er það í samræmi við þá vit-
undarvakningu sem hefur verið í samfélaginu og tengist sam-
spili heilsu og starfsumhverfis (Bragadottir, 2016). Til að vera
fær um að takast á við þær áskoranir sem starfið felur í sér
þurfa hjúkrunarfræðingar að geta stundað markvissa sjálfs-
rækt en í henni felst t.d. ástundun á heilbrigðum lífsháttum til
að endurheimta orku og koma jafnvægi á einkalíf og vinnu
(Gifkins o.fl., 2017; Sigríður Halldórsdóttir, 2006; Zheng o.fl.,
2017). Þátttakendur voru að vissu leyti meðvitaðir um mikil-
vægi sjálfsræktar til að stuðla að jafnvægi, draga úr streitu og
huga að sjálfum sér til að hafa getu til að veita árangursríka
hjúkrun. Flestir reyndu að sinna sjálfsrækt með t.d. líkams-
rækt, félagslífi eða áhugamálum en gerðu sér grein fyrir því að
rými til slíkrar iðkunar var ekki alltaf eins og þeir vildu. Flestir
viðmælendur nýttu sér einnig ígrundun til að læra af reynsl-
unni og efla með sér faglega færni en sýnt hefur verið fram á
mikilvægi ígrundunar í störfum hjúkrunarfræðinga (Asselin
o.fl., 2013; Bulman o.fl., 2012; Caldwell og Grobbel, 2013).
Nefndu viðmælendur að þeir notuðu oft ígrundun og þá sér-
staklega í þeim tilgangi að takast á við krefjandi vinnutengd
mál og draga af þeim lærdóm. Flestir veltu fyrir sér ýmsum at-
vikum sem upp komu í vinnunni að vinnudegi loknum. Það
kom fram hjá þeim öllum að þeir hefðu annaðhvort hringt upp
á deild eftir að heim var komið til að tryggja að þeir hefðu
sinnt skyldum sínum, eða heyrt af einhverjum sem gerði slíkt.
ritrýnd grein scientific paper
tímarit hjúkrunarfræðinga • 1. tbl. 97. árg. 2021 97