Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2021, Blaðsíða 89

efnavandi sé heilbrigðisvandi sem skuli meðhöndlaður sem
slíkur innan heilbrigðiskerfisins. Einstaklingar með vímuefna-
vanda eigi rétt á og hafi brýna þörf fyrir fagleg meðferðar-
úrræði sem byggjast á gagnreyndri þekkingu. Það var hins
vegar mat kvennanna að í sumum þeim meðferðarúrræðum
sem þær höfðu leitað í hefði starfsfólk ekki verið fagmenntað
og að þeirra mati ýmislegt fengið að viðgangast.
Fangelsi og staðan nú
Konurnar glímdu við áfallastreituröskun auk annarrar geð -
röskunar, svo sem kvíða eða þunglyndi. Þær töldu að vímuefna -
meðferð auk aðstoðar við geðrænum kvillum hefði getað nýst
þeim. Þær sem fengið höfðu slíka aðstoð innan fangelsisins
töldu þá aðstoð hjálplega. Önnur rannsókn sýnir að kven-
fangar vilja eiga þess kost að fá viðeigandi meðferð og eru mun
líklegri til að nýta sér hana í afplánun. Kvenfangar með ómeð -
höndlaða áfallastreituröskun eru líklegri en aðrar til að fara að
nota vímuefni og fara aur inn í dómskerfið, og konur í af -
plánun gætu því virkilega ha gagn af áfallamiðaðri meðferð
(Karlsson og Zielinski, 2018).
Heildrænn stuðningur í lok afplánunar er nauðsynlegur
svo að konur geti á árangursríkan hátt komið aur út í sam-
félagið eir afplánun. Skortur á geðheilbrigðisþjónustu, mennt -
un og tryggu húsnæði eru allt erfiðleikar sem kvenfangar mæta
við lok afplánunar, auk þess að fara aur í umhverfið þar sem
þær voru í vímuefnanotkun áður (Covington og Bloom, 2006;
Perkins o.fl., 2018). Sú stefnumótum þar sem aðaláherslan er
að takmarka framboð vímuefna ber vott um skilningsleysi á
flóknum vanda refsifanga. Refsivist einstaklinga með vímu-
efnavanda er til einskis fái þeir ekki aðstoð við að takast á við
vímuefnaneyslu sína (Chandler o.fl., 2009).
Mikilvægt er að bjóða upp á áfallamiðaða hjúkrun þeirra
kvenna í íslenskum fangelsum sem glíma við alvarlegan vímu-
efnavanda. Bjóða þarf upp á greiningarferli þar sem lagt er mat
á flókinn heilsufarsvanda þeirra og síðan þarf að beita ýmiss
konar gagnreyndri hjúkrunarmeðferð ásamt þverfaglegri
nálgun hóps sérfræðinga. Að taka alvarlega þann flókna
heilsufarsvanda sem þessar konur glíma við er ekki aðeins
þjóðfélagslega hagkvæmt heldur er það mannúðlegri lausn en
að bjóða kvenföngum aðeins upp á einhæfa afþreyingu.
Styrkur rannsóknar og takmarkanir
Það er styrkur þessarar rannsóknar að hún er sú fyrsta sinnar
tegundar á Íslandi sem allar um reynsluheim kvenna sem
glíma við alvarlegan fíkniefnavanda í íslensku fangelsi og
reynslu þeirra af meðferðarúrræðum innan og utan fangelsis.
Hún sýnir glöggt hve flókinn heilbrigðisvandi þeirra er og hve
réttlausar og berskjaldaðar þær eru. Rannsóknin sýnir að þær
þurfa á flókinni áfallamiðaðri hjúkrun og meðferð að halda.
Aukin þekking og dýpri skilningur á reynslu þeirra er forsenda
þess að unnt sé að veita þeim markvissa áfallamiðaða hjúkrun
og meðferð.
Hugsanlegt er að valskekkja hafi átt sér stað þar sem
ómögulegt er að ganga úr skugga um hvort úrtakið er dæmi-
gert fyrir þýðið. Önnur takmörkun gæti verið að túlkun gagna
mótist um of af bakgrunni rannsakenda, svo sem kyni, menn-
ingu og fyrri reynslu. Alltaf er hætta á að fyrirframgefnar hug-
myndir rannsakenda hafi áhrif á niðurstöðurnar.
Lokaorð
Þátttakendur rannsóknarinnar er afar jaðarsettur og falinn
hópur í ljósi stöðu sinnar. Konurnar glímdu við flókinn vanda,
bæði líkamlegan og á geðheilsu. Þær mættu gjarnan fordóm -
um vegna vímuefnanotkunar sinnar þegar þær leituðu til heil-
brigðisþjónustunnar. Þær eiga allar að baki gríðarlega áfalla-
sögu sem börn, unglingar og á fullorðinsárum. Þær glíma
einnig við geðrænan vanda sem nauðsynlegt er að veita með -
ferð við. Mikilvægt er að sjónarmið þessara kvenna heyrist og
að hjúkrunarfræðingar séu meðvitaðir um sértækar þarfir
þeirra hvar svo sem þeir kunna að veita þeim þjónustu.
Þakkir
Höfundar vilja fyrst og fremst þakka þátttakendum fyrir að
deila þungbærri reynslu sinni, slíkt er ekki sjálfgefið. Fangels-
ismálastofnun fær einnig þakkir fyrir gott samstarf við fram-
kvæmd rannsóknarinnar.
Heimildir
Abram, K. M., Teplin, L. A. og McClelland, G. M. (2003). Comorbidity of se-
vere psychiatric disorders and substance use disorder among women in
jail. American Journal of Psychiatry 160, 1007–1010. doi:10.1176/appi.
ajp.160.5.1007
Altintas, M. og Bilici, M. (2018). Evaluation of childhood trauma with respect
to criminal behavior, dissociative experiences, adverse family experiences
and psychiatric backgrounds among prison inmates. Comprehensive Psy-
chiatry, 82, 100–107.
Chander, G., Himelhoch, S. og Morre, R. D. (2006). Substance abuse and psy-
chiatric disorders in HIV positive patients. Drugs, 66(6), 769–789.
doi:10.2165/00003495-200666060-00004
Chandler, R. K., Fletcher, B. W. og Volkow, N. D. (2009). Treating drug abuse
and addiction in the criminal justice system: Improving public health and
safety. JAMA: e Journal of the American Medical Association, 301(2),
183–190. doi:10.1001/jama.2008.976
Covington, S. S. og Bloom, B. E. (2006). Gender responsive treatment and
services in correctional settings. Women and erapy, 29(3–4), 9–33.
doi:org/10.1300/J015v29n03_02
Dahlman, D., Håkansson, A., Björkman, P., Blomé, M. A. og Kral, A. H.
(2015). Correlates of skin and so tissue infections in injection drug users
in a syringe-exchange program in Malmö, Sweden. Substance Use and
Misuse, 50(12), 1529–1535. doi:10.3109/10826084.2015.1023450
DeHart, D., Lynch, S., Belknap, J., Dass-Brailsford, P. og Green, B. (2014).
Life history models of female offending: e roles of serious mental illness
and trauma in women’s pathways to jail. Psychology of Women Quarterly,
38(1), 138–151. doi:10.1177/0361684313494357
Fazel, S., Bartellas, K., Clerici, M. og Trestman, R. (2016). Mental health of
prisoners: Prevalence, adverse outcomes and interventions. Lancet Psy-
chiatry, 3, 871–881. doi:10.1016/S2215-0366(16)30142-0
Fíkniefna- og sakamálastofnun Sameinuðu þjóðanna. (2017). World drug re-
port 2017. Vín: Sameinuðu þjóðirnar.
Fíkniefna- og sakamálastofnun Sameinuðu þjóðanna. (2018). World drug re-
port 2018. Vín: Sameinuðu þjóðirnar.
ritrýnd grein scientific paper
tímarit hjúkrunarfræðinga • 1. tbl. 97. árg. 2021 89