Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2021, Blaðsíða 96

löng tímabil þar sem þátttakendur hittu maka sinn og börn
lítið. Viðvarandi mannekla hafði einnig áhrif á streitu þátttak-
enda þar sem hún gat aukið álagið í vinnunni og það litaði
aftur hvernig þátttakendur náðu að nota frítíma sinn.
Færni
Þátttakendur voru allir þeirrar skoðunar að þeir byggju yfir
meiri færni en þá grunaði og þeir væru betur í stakk búnir til
að takast á við ögrandi verkefni í starfi, en það væri háð starfs-
vettvangi og fyrri reynslu á hvaða færniþætti reyndi. Flestum
fannst þá vanta yfirsýn yfir þarfir sjúklinga og þau verk sem
átti að inna af hendi, eða eins og Fjóla sagði: „Ég hefði þurft að
vinna meira með náminu þar sem mig skorti ákveðna færni.“
En þrátt fyrir að þeir efldust fljótt í starfi og öðluðust nokkuð
hratt faglega færni og náðu að tengja bóklega þekkingu úr
náminu við verklega þætti starfsins gerðu þeir sér grein fyrir
því að þeir áttu talsvert í land með að teljast vera reyndir hjúkr-
unarfræðingar. Flestir virtust vera vakandi fyrir því að til að
öðlast aukna færni og eflast í starfi væri mikilvægt að nýta sér
reynslu og þekkingu reyndari hjúkrunarfræðinga.
Kulnun
Viðmælendur voru allir meðvitaðir um að kulnun er þekkt
innan hjúkrunarfræðistéttarinnar og margir nefndu að kulnun
meðal hjúkrunarfræðinema væri raunverulegt vandamál. Sóley
nefndi að hún hefði heyrt að kulnun hjúkrunarfræðinema væri
rakin til of mikillar ábyrgðar í starfi fyrir útskrift og hjúkrunar-
fræðingar væru sérstaklega viðkvæmir fyrir kulnun á fyrstu
tveimur árunum í starfi. Sóley sagði: „Ég er mjög meðvituð um
streituna … og geri mér grein fyrir að streitan getur byggst upp.“
Lilja sagði að þegar mikil mannekla væri á deildinni fyndi hún
fyrir lömunartilfinningu gagnvart starfinu. Hún sagðist hafa
fundið fyrir hálfgerðum kulnunareinkennum frá þriðja ári í
náminu og gæti ekki neitað því að hún fyndi enn fyrir þeim.
Flestir voru sammála um að mikil þreyta og langvarandi streita
í starfi hefði neikvæð áhrif á líðan þeirra og gæti auðveldlega
leitt til kulnunareinkenna.
Bjargráð
Samkvæmt niðurstöðum rannsóknarinnar nýttu allir viðmæl-
endur sér einhvers konar bjargráð til að takast á við daglegar
áskoranir hvort sem það var gert með innri eða ytri bjarg -
ráðum. Innri bjargráð þátttakenda rannsóknarinnar birtust
einkum í formi hvíldar, sjálfsræktar, viðhorfa og ígrundunar.
Allir þátttakendur nýttu sér þessi bjargráð á einn eða annan
hátt. Ytri bjargráð þátttakenda fólust í utanaðkomandi stuðn -
ingi þar sem markvisst var unnið að þjálfun og styrkingu í
starfi. Voru það einkum undirbúningur á námstíma, fyrri starfs -
reynsla, aðlögun, handleiðsla og gott starfsumhverfi.
Hvíld
Allir viðmælendur litu á hvíld sem hluta af bjargráðum en birt-
ingarmyndin var mismunandi. Sumum fannst gott að sofa út
eftir kvöldvaktir og vinnutarnir en aðrir fundu hvíld í því að
takast á við önnur verkefni, s.s. að eyða tíma með fjölskyld-
unni, eða eins og Íris lýsti: „Ég fyllist af orku við það að eyða
tíma með fjölskyldunni minni.“ Þátttakendur voru fúsir til að
fórna fríi sínu í aukavaktir sem hafði þó neikvæð áhrif á hvíld
þeirra þar sem þeir voru þá að vinna afar þétt, eða eins og Lilja
komst að orði: „Ég fer í vaktarfrí en veit að það verður hringt í
mig og ég beðin um að taka aukavakt sem klippir í sundur frí á
milli vakta.“ Sóley sagði að þrátt fyrir að hún ynni að öllu jöfnu
tvær til sex aukavaktir í mánuði hefði hún það fyrir reglu að
taka aldrei aukavaktir þegar hún ætti fríhelgi.
Sjálfsrækt
Þátttakendur voru allir sammála um að sjálfsrækt skipti máli
og stunduðu flestir einhvers konar sjálfsrækt í formi líkams-
ræktar, hannyrða, útiveru eða annarra áhugamála með það
markmið að sinna sjálfum sér sem einstaklingi og hvílast og
vinna þannig gegn streitu. Sóley var meðvituð um mikilvægi
þess að efla andlega heilsu og leggja rækt við hana, t.d. með
hugleiðslu og núvitund. Henni fannst mikilvægt að sinna sál-
rænum þáttum til að geta tekist á við áskoranir bæði í starfi og
einkalífi, eða eins og hún sagði: „Maður þarf virkilega að passa
upp á sjálfan sig.“ Það voru þó ákveðnir þættir sem gáfu þátt-
takendum minna rými til sjálfsræktar og að sameina vinnu og
einkalíf. Þetta voru t.d. þrískiptar vaktir, hátt starfshlutfall,
mikið vinnuálag, stór fjölskylda ásamt fjarlægð frá vinnustað.
Ígrundun
Allir viðmælendur notuðu ígrundun til að fara yfir þau verk-
efni sem hugsanlega hefðu mátt betur fara og voru sammála
því að þeir væru ekki alltaf meðvitaðir um þegar þeir beittu
ígrundun, en allir sögðust fara yfir vinnudaginn og verkefni
hans. Viðmælendur nýttu sér ígrundun sérstaklega í krefjandi
málum, eða eins og Lilja sagði: „Eins og mér fannst leiðinlegt
að vinna ígrundunarverkefni á námstímanum þá skil ég í dag
að það gagnast og beiti ég markvisst ígrundun þegar upp koma
erfið mál og ígrunda þau í huganum.“ Lilja minntist einnig á
að stundum velti hún deginum lengi fyrir sér og „er jafnvel
heima á kvöldvakt“ eftir dagvakt á sjúkrahúsinu. Fleiri tóku í
sama streng og lýsti Sóley þessu þannig: „Það kemur oft fyrir
að maður sé að fara yfir ákveðið mál í huganum í marga daga.“
Námið og starfsreynsla
Námið gaf þátttakendum góðan grunn til að takast á við starfið
eftir brautskráningu en var þó ekki fyllilega tæmandi gagnvart
þeim verkefnum sem starfið felur í sér. Hluti þátttakenda bjó
yfir starfsreynslu í umönnun áður en þeir hófu nám í hjúkr-
unarfræði. Helmingur þátttakenda var sjúkraliðar að mennt
og töldu þá reynslu góðan undirbúning fyrir ákveðna þætti
guðríður ester geirsdóttir o.fl.
96 tímarit hjúkrunarfræðinga • 1. tbl. 97. árg. 2021