Úrval - 01.02.1955, Page 88

Sænskur taugalæknir kryfur til mergjar
gamlan málsmátt og skoðar hann í
ljósi nútímasálarfræði.
,M þekkja sjáiían sig er þyngri þrautin".
Grein úr „Hördi Ní“,
eftir dr. med. Gunnar Nycander.
A Ð þekkja sjálfan sig er
þyngri þrautin, segir gam-
alt máltæki. En er það nú svo ?
Það getur tæpast verið mikill
vandi að gera grein fyrir hegð-
un sinni ? Öðru máli gegnir um
hegðun annarra, hún getur
stundum virzt óskiljanleg með
öllu. Biðjum við þá um skýr-
ingu, er borin von að hún verði
rétt, að minnsta kosti höfum
við ekki aðstöðu til að dæma
um það. Það má því virðast
miklu erfiðara að skilja aðra
en þekkja sjálfan sig. En það
eru margar hliðar á málinu, og
ég hygg, að okkur sé hollt að
vanmeta ekki vizku hins gamla
máltækis.
Fyrr á tímum var siður að
tala um þrennskonar andleg
eða sálræn fyrirbrigði: hugsun,
tilfinningu og vilja. Með því
að beina athyglinni að sjálfum
sér töldu menn sig geta kom-
izt að því hvernig hugsun, til-
finning og vilji unnu saman og
höfðu áhrif hvert á annað og
hvernig sú gagnverkun mótaði
afstöðu og leiddi síðan til at-
hafnar. Innihald sálarinnar,
hið sálræna, varð allt það sem
til var (eða geréist) í vitund-
inni.
Svo kom Freud með kenningu
sína um hið duivitaða, um dul-
vitaðar hvatir og gleymda
reynslu, eða eins og hann órð-
aði það, endurminningar og ósk-
ir, sem stjakað hafði verið úr
vitundinni, en héldu þó áfram
að hafa áhrif á sálarlífið. Þær
kenningar koma mjög vel heim
við máltækið. En margir sál-
fræðingar risu öndverðir. Þeir
stóðu fast á þeirri kenningu,
að ,,hið sálræna“ væri það, sem
gerðist í vitundinni. Það sem
kynni að vera utan vitundar-
innar (t. d. dulvitaðar endur-
minningar og óskir, sem Freud
talaði um), gat ekki verið sál-
rænt. 1 staðinn komu menn
fram með kenningar um atburði
í taugafrumum heilans og
leiðslum, atburði sem gátu haft
áhrif á sálina án þess að þeir
væru sjálfir hluti af sálarlífinu.
Mér virðist þetta vera að deila
um keisarans skegg. Mergurinn