Heima er bezt - 01.08.2008, Blaðsíða 15

í Rangárvallasýslu
Fýll er mjög algengur varpfugl í björgum við sjó allt í
kringum landið og víða hefur hann einnig sótt inn til
landsins með hömróttum ijöllum og giljum. Fýllinn
er þó hálf ósjálfbjarga þegar kemur upp á land, getur vart
fótað sig á þurru landi og flýgur ætið út til sjávar til að sækja
sér æti. Hann er mikill flugfugl sem fer vítt um og nýtir
vindinn á ferðum sínum. Þótt fýllinn sé mjög algengur í dag
hefur ekki alltaf verið svo. Fuglinn á sér mjög merkilega
útbreiðslusögu bæði hér á landi og í norðanverðu Atiantshafí
þar sem hann jók útbreiðslu sína og fjölgaði gífurlega á
19. og 20. öld. Ekki er ósennilegt að þessi aukning hafí að
einhverju leyti tengst vaxandi útgerð á hafínu á þessum tíma
og framboði á æti. Að uppruna er fýllinn hánorrænn fugl
sem fyrr á öldum átti sín meginheimkynni og varpstöðvar
langt norðan Islands. 1 dag verpir hann hins vegar austan hafs
allt suður til Frakklands og vestan hafs til Nýfundnalands
í Kanada. Breski fuglafræðingurinn James Fisher skrifaði
merka bók um fýlinn og útbreiðslusögu hans í Norðaustur
Atlantshafi sem kom út árið 1952. Er þar meðal annars
fjallað um sögu fýlsins hér á landi, nytjar af fuglinum og
útbreiðslu til þess tíma.
A fyrri hluta 17. aldar er aðeins vitað til að fýll hafi verpt
í Kolbeinsey og Grímsey hér við land. Um miðja 18. öld
færir hann sig hins vegar suður á bóginn og tekur að verpa
í Vestmannaeyjum og Eldey. í Vestmannaeyjum fjölgaði
fuglinum ört og byrjuðu menn þar fljótt að nýta hann til matar.
A 19. öld tekur fýll heima í Mýrdal, fyrst við Höfðabrekku
um 1820, í Hjörleifshöfða um 1835 og í Víkurhömrum um
1840. Er það fyrsta varp fuglsins á meginlandinu. Eins og í
Vestmannaeyjum fjölgaði fúglinum þar ört, útbreiðslan jókst
og tóku menn að nýta hann. Um 1860 fer fýll að verpa undir
Fjöllunum og var það í hömrunum framan í Drangshlíðarfjalli.
Þar með hafði fýllinn numið land í Rangárvallasýslu.
Mikil aukning fýlsins á undanförnum öldum er merkileg í
ljósi þess að hann er ekki frjósamur fugl. Erlendar rannsóknir
hafa leitt í ljós að fýlar taka fýrst að verpa þegar þeir hafa
náð um 9 ára aldri. Aðeins einu eggi er verpt árlega og ef
allt gengur áfallalaust fýrir sig flýgur einn ungi úr hreiðri
að hausti. Fýllinn er hins vegar mjög langlífur, hann nær að
jafnaði um 45 ára aldri og verpir langt fram eftir ævinni, en
afföll fullorðinna fugla eru mjög lág. Skýrir þetta að hluta
góða viðkomu og mikla aukningu stofnsins.
Frá Skotlandi í Rangárþing
Haustið 1979 flutti ég ásamt fjölskyldu minni til Hvolsvallar
eftir að hafa ráðið mig til kennslu við Hvolsskóla. Á Hvolsvelli
Heima er bezt 303