Heima er bezt - 01.08.2008, Blaðsíða 18

Um 1950 hafði jyll breiðst út með Fjöllunum frá Drangshlíð að Seljalandsfossi
en þar tókfyll fyrst heima í hamrinum sunnan við fossinn.
(Ljósmynd: Erling Ólafsson).
Einnig tekur fyllinn á þessum tíma
að taka heima og verpa framan til í
Kaldaklifsgili sem er mikið árgil innan
við Dragshlíðarijall að vestan. Arið
1885 er fýlsvarp hafið í gilinu.
Út með Fjöllum 1900 -
1950
Fýlnum íjölgaöi mjög og vörp þéttust
þar sem hann tók fyrst heima og
jafnframt færði hann út kvíamar. Eftir
aldamótin 1900 tók hann að fikra
sig vestur með Fjöllunum. Fýll tekur
að verpa í Högnakletti suðaustan í
Raufarfelli um 1930 og í Steinafjalli
um 1935. í Laugarárgil sem er við
Seljavelli innan við Raufarfell kemur
fyll um 1940.
Upp úr 1940 fer að verða vart við
flögrandi fýl með hamrabeltinu á milli
Hvamms og Seljalands og er líklegt
að fyrsta varp hafi hafist þar í kringum
1945 og verður þar mikil ljölgun
næstu árin. Fyrir ofan Sauðhúsvöll,
milli Hvamms og Seljalands, tekur
fýll að verpa rétt upp úr 1950. Við
Seljalandsfoss og Hamragarða tekur
fýll heima rétt fyrir 1950. Þar er fyrsta varpið í hamrinum
rétt sunnan við fossinn. í Skálakróki austan við Hvamm er
fýllinn heldur seinna á ferðinni og tekur hann að verpa ofan
við bæinn á Núpi um 1955.
Inn til Fljótshlíðar og Þórsmerkur 1950
- 1970
Áfram heldur landnám fýlsins eftir 1950 og fer hann að sjást
inn með Merkurbæjum og í Fljótshlíð. Um 1952 tekur hann
að verpa í Þórólfsárgili innan við Fljótsdal í Fljótshlíð og
er það fyrsta þekkta varpið innan við Hamragarða. Fáum
árum seinna, eða um 1955, fer fýllinn einnig að verpa í
hamrinum ofan við Þorsteinslund í Hlíðarendakoti. Um 1957
er einnig komið varp við Merkjá á milli Hlíðarendakots og
Múlakots. Tveimur til þremur árum seinna tekur fuglinn
heima ofan bæjar í Múlakoti. Um svipað leyti eða 1959
fer fyllinn einnig að verpa sunnan Markarfljóts og er fyrsta
þekkta varpið í Merkurkeri sem er um 5 km innan við Stóru-
Mörk. Um 1960 tekur fýll að verpa á Þórsmerkursvæðinu
og eru fyrstu þekktu vörpin í Stakkholtsgjá, Hvannárgili
og Valahnúk.
í Stóra-Dímon á Markarfljótsaurum tekur fyll að verpa um
1962. Hugsanlegt er að grjótnám í fjallinu sem stundað var
fram undir þann tíma hafi haldið fuglinum frá, en það lagðist
af upp úr 1960. Eftir 1960 tekur fýll að breiðast út um gil
og hamra innan við Merkurker og er komin í Smjörgil inn
undir Gígjökli um 1970. Um það leyti fer hann einnig að
verpa í Búðarhamri við Stóragil norðan Krossár og var það
innsta varpið í Þórsmörk árið 1980. Norðan Markarfljóts
fjölgaði varpstöðum áfram. Varp er komið við Gilsá innan
Þórólfsfells um 1968 og um ári seinna í Bleiksárgljúfri við
Barkarstaði og við Marðará við Fljótsdal. Upp úr 1970 tekur
fýll að verpa inni í Markarfljótsgljúfri við ármót Fremri-
Emstruár. Árið 1973 eru heimildir um hreiður á þeim stað.
Þegar við fómm þar um árið 1980 hafði það aukist og var þá
lengst inn til landsins af öllum vörpum sem við könnuðum
í sýslunni.
Mörkum náð að vestan og austan
Ystu vörpin í Rangárvallasýslu árið 1980 voru í Skútugili
við Fiská í Vatnsdalsfjalli, sem er vestur af Þríhyrningi.
Þar tók fýll að verpa um 1969. í Flókastaðagili sem er yst í
Fljótshlíð á milli Breiðabólstaðar og Flókastaóa varð fyrst
vart við fýlsvarp árið 1977. Ætla verður að þetta séu vestustu
staðir í Fljótshlíð og Hvolshreppi með ákjósanlegum klettum
fyrir fýlinn en þegar utar dregur lækkar land og tekur við
flatlendið vestan Hvolsvallar. Ekki könnuðum við með varp í
Landssveit eða á Rangárvallaafrétti en engar spurnir höfðum
viö af fýl á þeim slóðum á þessum tíma.
I austurhluta sýslunnar breiddist fýll einnig út til austurs frá
Drangshlíðarljalli eftir að hann tók þar fyrst heima um 1860.
Upp úr 1940 tekur hann að verpa austan í Drangshlíðarfjalli
við Drangshlíðardal og við Skógafoss undir 1960. Um og eftir
1960 fer fýll að verpa í Kvemugili, Hofsárgili og Dalárgili
austan Skóga og á milli 1960 og 1970 kemur hann í Fjallgil
og Jökulsárgil sem eru á austurmörkum sýslunnar vestan
við Sólheimajökul.
306 Heima er bezt