Læknaneminn - 01.08.1968, Blaðsíða 14

u
LÆKNANEMINN
Edinborg- (1967) hefur sýnt fram
á, að beim sjúklingum, sem eru
innlagðir til meðferðar á fyrsta ári
sjúkdómsins, farnast betur en
þeim, sem eru innlagðir seinna.
Ég mun nú ræða einstök atriði
nánar.
Hvíld: Reynslan hefur löngu
sannað, að hvíld er eitt grundvall-
aratriði í meðferð á A. R. á háu
stigi (aktífu). Talið er, að
áreynsla á bólgna liði auki almenn
sjúkdómseinkenni, verki, vöðva-
krampa og liðskekkjur. Rúmlega
bætir þessi einkenni og dregur
beinlínis úr sjúkdómsstarfsemi.
Lækna greinir á um, hve ströng
rúmlega eigi að vera. Allir eru
sammála um, að eftirlitslaus rúm-
lega sé hættuleg, þar eð hún get-
ur valdið vöðvarýrnun, liðskekkju
og líkamlegri hrörnun. Flestir
læknar hafa séð hörmulegar afleið-
ingar þess, að sjúklingar hafa
legið með kodda undir hnjánum,
og bannig fengið óbætanlega liða-
skekkiu (flexionscontractur).
Álitið var og kennt, að 24ra
tíma hrevfingarleysi í spelkum
eða umbúðum gæti orsakað stirðn-
un og jafnvel ankylosis og því
væri nauðsvnlegt að hreyfa alla
siúka liði daglega. Víðast hvar er
því regla, að hefja æfingameðferð
strax. Svíar, sem standa mjög
framarlega í gigtarlækningum,
hafa lagt áherzlu á hreýfingu.
(Olhagen, 1967). Óttinn við
ankvlosis hefur gengið svo langt,
að ég hefi heyrt einn af fremstu
gictarlæknum Svía (Eric Jonsson,
1961) leggja áherzlu á, að allir A.
R. siúklingar fari fram úr a. m. k.
einu sinni á dag, hversu veikir sem
þeir eru.
Duthie og samstarfsmenn hans
í Edinborg hafa nú afsannað
bessa hefðbundnu skoðun. Þeir
hafa sýnt, að tveggja til fjögurra
vikna hreyfingarleysi liða er
hættulaust og veldur ekki anky-
losis. Sú stirðnun á liðnum, sem
óhjákvæmilegu verður fyrst á eft-
ir, batnar fljótt við æfingar. Með
samanburði fannst, að hvíld
flýtti fyrir bata, liðabólgur runnu
fyrr, og almenn einkenni minnkuðu.
Talið er víst, að liður með heilu
brjóski stirðni aldrei. Aftur á
móti er rúmlega og hreyfingar-
leysi oftast skaðleg gömlu fólki og
örkumla.
Skotarnir Partridge og Duthie
(1966—1967) ráðleggja fjögra
vikna rúmlegu á bráðu stigi sjúk-
dómsins og festa alla bólgna liði
í 2—3 vikur. Síðan þarf tveggja
til sex vikna endurhæfingu. Ár-
angur er beztur, ef sjúklingar eru
teknir í þessa meðferð á byrjunar-
stigi.
Spelkur og umbúðir: Þær eru til
þess að:
1) Hvíla liði og lina þjáningar.
2) Fyrirbyggja og rétta úr liða-
skekkjum.
3) Skorða skemmdan lið í not-
hæfri stöðu.
Hvíldarspelkur: Ófóðraðar
gipsspelkur eru einföldustu og
ódýrustu ráðin til að hvíla bólgna
liði. Allir eru sammála um gildi
þess að hvíla þessa liði á næturn-
ar í starfsstöðu án vöðvaspennu.
Flestir vilja láta hreyfa liðina
nokkrum sinnum á dag vegna
hættu á ankylosis og byrja æfing-
ar strax til að forðast „contract-
urur“ og vöðvarýrnun. Skotarnir
hafa hins vegar sannað, að þessi
ótti er ástæðulaus og óhætt að
lofa bólgnum liðum að hvílast í
2—4 vikur og hef ja æfingar, þegar
bólgan er runnin.
Réttispelkur og stoðskinnur:
Hægt er að rétta úr bækluðum lið-
um og þá sérstaklega bognum
hnjám með breytilegum gipsspelk-