Læknaneminn - 01.08.1968, Blaðsíða 16

16
LÆKNANEMINN
heimilum, heimilishjálp og
því um líkt.
3) Reyna að hindra, að heilsu-
far sjúklinga versni vegna
óheppiiegra áhrifa frá um-
hverfi.
Skortur á félagsráðgjöfum er
mjög bagalegur hér á landi og á
Landspítalanum algjörlega óvið-
unandi.
Járnmeðferð: Lækning á blóð-
leysi er einn liður í grundvallar-
meðferð. Járninntaka er oftast
tilgangslaus, en járn í æð hefur
gefið góða raun. Ráðlegt er að
gefa samtals 3—5 g í æð og þola
flestir sjúkiingar vel allt að 1 g í
senn. Ýmislegt bendir til, að betra
sé að gefa minni skammta oftar.
Salicyl-meðferð: Pílviðarbörkur
(Salyx alba) hefur öldum saman
verið notaður til að lækna sótt-
hita. Snemma á 19. öld fannst í
honum glycosid, sem nefnt var
Salicin. Síðar var búin til salicyl
sýra. Það var þó ekki fyrr en á
síðari hluta 19. aldar, að farið var
að nota salicylsýru í gigtarmeð-
ferð. Natrium-salicylat reyndist
sérstaklega gott og áhrifamikið
við gigtsótt, eins og allir vita.
Aspirin (Acetyl-salicylsýra)
kom á markað 1899 og hefur síð-
an verið aðallyfið af þessum
flokki.
Salicylötin eru hitalækkandi og
verkjastillandi vegna áhrifa á mið-
taugakerfi. Bólgueyðandi áhrif
þeirra eru enn óskýrð, en þau
virðast hafa bein áhrif á bandvef
og bæla niður mótefnasvörun
líkamans.
Boardman og Dudley Hart
(1967) hafa sýnt fram á, að
salicylöt hafa verkjastillandi
áhrif í litlum skömmtum og bólgu-
eyðandi í stórum skömmtum.
Salicylöt absorberast auðveld-
lega og bindast serum-eggjahvítu
að hluta. Þessi eggjahvítubundni
hluti er nokkurs konar varaforði,
en farmakologisk verkun virðist
bundin við fríu salicylötin Sjúkl-
ingar með aktivan A.R. hafa oftast
lægri serum- salicylöt en vænta
má, og er það skýrt með lækkun á
serum-albumini, sem er ein afleið-
ing sjúkdómsins. Mæling á serum-
salicylötum hefir því litla þýðingu
við meðferð þessa sjúkdóms gagn-
stætt því, sem er við febris
rheumatica.
Venja er að gefa eins stóra
skammta og sjúklingar þola, og
geta það verið allt að 8 g á dag
hjá ungu fólki. Þegar aukaverk-
anir koma í ljós, á að minnka
skammta og halda áfram með
stærsta skammt, sem þolist. Það
er bezt að dreifa þeim sem jafn-
ast á sólarhring, en gefa stærsta
skammt snemma að morgni vegna
morgunstirðleika. Flestir læknar
ráðleggja sjúklingum sínum að
taka viðhaldsskammta að stað-
aldri á meðan sjúkdómurinn er
,,aktífur,“ og hvort sem sjúkling-
urinn finnur til eða ekki. Við-
haldsskammtar eru venjulega 3—
6 g á sólarhring.
Aukaverkanir eru talsverðar, en
sjaldnast alvarlegar. Algengust er
eyrnasuða, sem oft er höfð sem
mælikvarði á salicylgjöf. Eitur-
verkanir á miðtaugakerfi koma
einnig í ljós með lystarleysi og
ógleði. Þetta er meinlaust, en það
verður einnig að haga salicylgjöf-
inni eftir þeim. Öðrum aukaverk-
unum er erfiðara að henda reiður
á, svo sem blóði í saur. Talið er,
að allt að 70% sjúklinga, sem
taka Aspirin, hafi blóð í saur,
væntanlega vegna ertingar á
magaslímhúð. Blæðing þessi er þó
oftast óveruleg og á lítinn þátt í
blóðleysi því, sem er eitt af aðal-
einkennum við aktifan A. R.