Læknaneminn - 01.08.1968, Blaðsíða 32

LÆKNANEMINN
32
Vart verður þar úr skorið nema
með aðgerð og erfiðlega þó. Reynt
hefur verið svonefnt choriongona-
dotropin-próf, en það er umdeilt,
í þessu skyni.
Tíöni. Sundurleitar eru niður-
stöður um rannsóknir á tíðni. Hjá
fyrirburðum eru flestar tölur
milli 1,1—8,5%, en komast í 33%.
Hjá fullburða börnum eru þær
1—4%, en eftir eitt ár eru 60—
80% hástæðra eista gengin niður.
Hjá fullþroska karlmönnum er há-
staða enn 0,2-0,8%. Hlutfall á
milli einhliða og tvíhliða hástöðu
er hjá flestum 3:1 til 5:1. Margir
telja engan mun vera, og sé hann
einkum í greinum handlækna,
sem fá oft sjúklinga til meðferðar,
þar sem lyfjameðferð hefur
brugðizt, og því eru hópar þeirra
samsettir á annan hátt. Hlutfall
á milli retentio og ectopia er tal-
ið 9:1.
Orsakir: Orsakir hástöðu eista
eru engan veginn fullljósar. Þrjár
eru þó taldar höfuðástæður:
1. ) Vefrænar hindranir, til
dæmis áðurnefndar breytingar á
gubernaculum testis og strengjum
þess, breytingar á legu eða vídd
canalis inguinalis, þar á meðal
hringlaga þrengsli aditus ad
scrotum eða opinn processus
vaginalis peritonei, of stuttur
funiculus spermaticus eða of stutt
arteria spermatica. Standi svo há-
staðan lengi myndast samgrón-
ingar, sem stuðla að óbreyttu
ástandi. Þessar orsakir er eink-
um að finna hjá einhliða hástöðu,
en það er þó ekki einhlítt.
2. ) Áhrif hormóna. Eistun ganga
niður í punginn á tveimur síðustu
mánuðum fósturlífsins fyrir áhrif
choriongonadotropina og ef til vill
að einhverju leyti fyrir áhrif
androgen hormóna, sem myndast í
eistum fóstursins. Þegar á 8. til 12.
viku meðgöngutímans er hámarks-
magni af gonadotropinum í blóði
móðurinnar náð. Hvort skortur á
gonadotropinum eða ófullnægjandi
áhrif þeirra á fóstrið er orsök há-
stöðu af völdum hormónatruflana,
verður ekki dæmt í hvert sinn.
Hástaðan í þessum tilfellum er
sennilega alltaf báðum megin, og
það eru þessir sjúklingar, sem
hafa mest og oftast fullt gagn af
hormónameðferð einni saman.
Um áhrif gonadotropina á þroska
og ferli eista í fósturlífi leikur
enginn vafi, en við höfum hinsveg-
ar ekki góðar og gildar skýringar
á því, þegar eistu ganga niður án
meðferðar á fyrstu 10 árunum,
þegar svo til engin framleiðsla er
á heiladinguls-gonadotropinum í
líkamanum. Þetta kemur þó fyrir,
þótt miklu algengara sé, að þau
gangi niður á kynþroskaskeiðinu
samfara vaxandi hormónafram-
leiðslu.
3.) Vefrænar skemmdir á eist-
um. Að undanförnu hefur athygli
beinzt stöðugt meir að meðfædd-
um göllum á eistum eða áunnum
göllum á eistum í fósturlífi sem
orsök hástöðu. Álitið er meðal
annars, að slík eistu séu ekki næm
fyrir áhrifum gonadotropina og
gangi því ekki niður. Ekki er þó
þetta einhlít skýring, þó að langt
nái, því að við einhliða hástöðu
hefur fundizt galli í því eista, sem
niður gekk, og svo mikill, að vald-
ið hefur ófrjósemi. Þetta er mikil-
vægt, og verður nánar að því vikið.
Oft eru þessir meðfæddu gallar
eista (dysplasia, hypoplasia)
samfara öðrum meðfæddum göll-
um og því hástaða einn liður í
ýmsum syndromata, til dæmis
Greig-syndroma, Gregg-syndroma,
Klippel-Trenauney-Weber- syndr-
oma, Lowe-syndroma, Rothmund-
syndroma, Scháfer-syndroma, Ul-