Læknaneminn - 01.08.1968, Blaðsíða 33

LÆKNANEMINN
SS
rich-Feichtiger-syndroma, Van
Wardenburg-syndroma, Laurence-,
Moon-, Biedl-, Bardet- syndroma,
Turner-syndroma virile.
Gerð og starfsemi hástœðra
eista. Það væri að teygja lopann
meir en leyfist hér að greina frá
öllum afbrigðum í vefjafræði eista
við hástöðu. Eins og að framan
segir, getur verið um meðfæddar
breytingar að ræða, ekki einungis
í hástæðu eista, ef það er einhliða,
heldur og í því, sem niður hefur
gengið. Sumir telja þó, að með-
fæddar skemmdir séu alltaf báðum
megin, og tölur flestra um með-
fædda galla við hástöðu eru á milli
20—35%. Hjá hinum, sem ekki
eru með meðfæddar breytingar á
eistum, fer útlit vefsins eftir því,
hve lengi hástaðan hefru’ staðið.
Skipta má þroska eista í þrennt,
það er tímann fram að 6 ára aldri,
en þá hefst vaxtarskeið eista að
ráði (aðallega vöxtur tubuli), og
frá 10.—11. ári hefst kynþroska-
skeið með auknum vexti innkirtla-
frumanna. Það eru nær eingöngu
tubuli og þar með sæðismyndunar-
frumurnar, spermatogoniae, sem
skemmast, og að nokkru milli-
frumuvefurinn. Sertoli-frumur
þroskast lengi vel. Innkirtlafrum-
urnar, Leydig-frumurnar, sleppa
oftast algjörlega. Þess vegna er
ekki um minnkaðan þroska ytri
kyneinkenna að ræða, heldur er
hættan mest á ófrjósemi eins og að
framan greinir. Þessi staðreynd er
einnig grundvöllur meðferðar. Or-
sakir ófrjóseminnar, sé hún ekki
meðfædd, eru vegna hærri líkams-
hita, um 1-2° C í kviðarholi og nára
og hins vegar vegna skemmda af
þrýstingi á eistun. Þessi eyðileggj-
andi áhrif á sæðisgöngin eru þó
varla nokkur að ráði, þegar eistu
eru frá upphafi eðlileg, en frá
6. aldursári fara þau ört vaxandi.
TJtskilnaður þvag-gonadotropina
er frá byrjun kynþroskaskeiðs oft
hækkaður. Útskilnaður androgena
og 17-ketosteroida er eðlilegur.
Stundum getur þó um þrítugsald-
ur komið fram einkenni a andro-
genskorti og lækkuðum 17-ketost-
eroidaútskilnaði svipað og hjá
climacterium virile. Stöku sinnum
sjást eunuchoid einkenni á kyn-
þroskaskeiði. Þá er jafnframt fyrir
hendi skemmd á Leydig-frumum
og tubuli og er þá af völdum með-
fæddra skemmda, þar sem hástaða
er einungis eitt einkenni. Er þá
aukið magn af heiladingulsgona-
dotropinum í blóði, hypergonado-
trop hypogonadismus.
Illkynja æxli eru af flestum tal-
in algengari í hástæðmn eistum en
ella. Vekur það varla undrun, þeg-
ar hugsað er til þess, hvað með-
fæddar breytingar eru algengar, og
má sennilegast leita orsaka þar.
Sumir álíta hættuna meiri í kvið-
arholseistum, og því sé orchidect-
omia þar nauðsynleg, takist ekki
að flytja eistað niður. Af 2113
illkynja æxlum í eistum voru 223
(10,6%) í hástæðum eistum og m.
t.t. 0,2—0,8% tíðni hástæðra eista
hjá fullorðnum er tilhneigingin
48 sinnum meiri við hástöðu en við
eðlilega legu eista. Þessar tölur
tala sínu máli þrátt fyrir mótmæli
sumra. Snúningur (torsio), bólga
og haull eru tiltölulega sjaldgæf
við hástöðu.
Meðferð. Ágreiningur um að
nota eingöngu annað hvort hor-
mónameðferð eða skurðaðgerðir
minnkar nú óðum. Skurðaðgerð
sem byrjun meðferðar á einungis
rétt á sér við ectopia testis eða
þar sem haull fylgir. Flökkueistu
þurfa enga meðferð. Ella skal
byrja á hormónagjöf. Gefnar eru
1000 til 1500 I.E. af HCG (human
chorionic gonadotropin) djúpt inn