Læknaneminn - 01.08.1968, Blaðsíða 10

10
LÆKNANEMINN
verkefni, smá og stór, á heimilum, skrifstofum, í opinberum rekstri og
iðnaði, leyst með hjálp talva.“
Ég hefi kosið að nefna hér nokkur augljós dæmi af handahófi til
þess að varpa eilitlu ljósi á þjóðfélag framtíðarinnar, ekki eftir eina
öld, heldur á næstu tuttugu árum. — Ég hefi vissulega ekki gleymt
því, að meiri hluti mannkynsins býr ekki í dag við þau skilyrði, að allt
þetta nái til allra manna, en engu að síður skulum við minnast þess, að
þessi þróun mun skapa líf og lífsviðhorf allra hnattbúa beint og óbeint.“
— Og ég tilfæri áfram úr þessu ávarpi: „Eyþjóðum hlýtur alltaf að
vera nokkur hætta á menningarlegri og tæknilegri einangrun frá þeim
áhrifum og straumum, sem fara um hin þéttbýlli nábýlli lönd. Ég er
hræddur um, að því sé einnig svo varið hér, hvað sem líður öllum þeim
gífurlegu verklegu framförum og framkvæmdum sem hafa orðið á
síðustu áratugum.“ — Enn segir svo: „Skipulag og ástand í skóla og
fræðslumálum eru mjög til umræðu. Þar ríkir alvarlegt ástand og skólar
okkar og fræðslukerfi eru hvergi þess umkomin að búa þegnana undir
að tileinka sér það, sem ég vildi kalla hina nýju þekkingu. — Hlutfalls-
lega eru sennilega jafnmargir hér læsir og skrifandi og annarsstaðar,
þar sem bezt gegnir, en skólatækni og fræðslumálarannsóknir eru ekki
viðbúnar þróuninni og hinni nýju þekkingu.“
—og loks úr niðurlagsorðum: Vandinn, sem við okkur blasir (um
stjórnun og skipulag í heilbrigðismálum), er aðeins brot af þeim vanda-
málum, sem þekkingarþróunin knýr okkur til að viðurkenna og glíma
við, ef við eigum að lifa af, ekki eingöngu okkur í þessu litla þjóð-
félagi, heldur næstu kynslóðir, sem eiga að byggja þetta land í nábýli
og fastari tengslum við aðra hnattbúa en við í dag gerum okkur fylli-
lega ljóst“.
Eðli læknisstarfsins er þannig, að ávallt hafa verið gerðar meiri og
sérstakari siðfræðilegar kröfur til læknisins en til flestra annarra starfs-
stétta. Af þessum sökum hefur læknastéttin frá aldaöðli haft sínar
eigin siðareglur, codex ethicus, sem eiga grundvallarstoðir sínar í hinum
svonefnda Hippokratesar eiði. — Enda þótt mannleg samskipti breytist
e.t.v. ekki svo mjög í eðli sínu, að grundvallaratriði þeirra siðareglna
haggist, hafa þróun læknavísinda, þjóðfélags- oð tæknibreytingar síð-
ustu áratugina verið með þeim hætti, að hin nýja þekking skapar lækn-
inum alvarlegan siðfræðilegan vanda í afstöðu- og ákvörðunartöku
sinni. Ykkur er öllum vel kunnugt um það, að um allan heim ber nú mjög
hátt umræður t.d. um hvenær telja beri, að einstaklingur sé dauður,
ennfremur hverjar siðfræðilegar kröfur eigi að gera til læknisins við
ákvarðanatökur um framlengingu lífs, og um það, hvenær eigi að telja,
að hætta skuli að beita tækilegum meðulum til viðhalds lífsins. Þessum
spurningum er ósvarað, en þær leita æ ákafar á, eftir því sem tækni
og þekkingu fleygir fram.
Á umliðnum áratug hafa orðið ævintýralegar framfarir í líffæra-
flutningi milli manna, Læknar hafa framkvæmt líffæraflutninga, sem
voru álitnir óhugsandi fyrir örfáum árum. Með framkomu lyfja gegn
immunorejectio homotransplantata hefur tekizt að fá þessi líffæri til
þess að starfa með góðum árangri. Nýrnaflutningur er þannig orðin
viðurkennd lækningaaðferð í völdum tilfellum, það hillir undir það,
að á sama hátt kunni að fara með flutning annarra líffæra svo sem