Læknaneminn - 01.10.1987, Síða 9

Tafla 4: Rannsóknir vegna T.I.A
- Blóðrannsóknir: Blóðhagur, athuganir á blóðflögum, storkupróf, lues-
próf, blóðsykur, kólesteról, triglyceríð, þvagsýra, skjaldkirtilspróf.
- Röntgenrannsókn af brjóstholi.
- Hjartarit, Holterrit, ómskoðun af hjarta.
- Tölvustýrðar sneiðmyndir af höfði/heila.
- Heyrnarvakin svör í heilastofni (brainstem auditory evoked response)
- Dopplerrannsókn og ómskoðun hálsæða.
- Æðamyndataka (angíógrafía) af heilaæðum.
- Röntgenrannsókn af hálsliðum.
hlustpípu yfir hálsslagæðunum,
einkum yfír greiningarstað þeirra
(carotis bifurcationinni), bæði með
höfuðið beint fram og snúið til hlið-
anna. Systólískt flæðishljóð sem
heyrist yfir hálsslagæð stafar þó ekki
nauðsynlega af þrengslum í æðinni.
Óhljóð vegna iðumyndunar og vegg-
titrings getur t.d. einnig stafað af
skyndilegri stefnubreytingu blóð-
fiæðisins, þar sem æð greinist eða
hlykkjast, minnkaðri seigju blóðsins
og auknum hraða. Þannig getur
óhljóð fylgt auknu blóðflæði vegna
blóðleysis, sótthita eða ofstarfsemi í
skjaldkirtli. Hlustpípa sem þrýst er
of fast að slagæð getur Iagt hana
saman og framkallað „gervióhljóð11.
Við æðamyndatöku reynist aðeins
helmingur sjúklinga með óhljóð yftr
hálsslagæð hafa þar marktæk
þrengsli og margir hafa þar veruleg
þrengsli án þess að nokkuð óhljóð
heyrist. Óhljóð ofarlega á hálsi, rétt
neðan við kjálkabarðið, svara best til
hálsslagæðarþrengsla. Hj artaóhlj óð
geta leitt upp í hálsæðar, en heyrast
þá venjulega best neðan viðbeins og
dvína eftir því sem ofar dregur á
hálsinum. Óhljóð vegna þrengsla í
viðbeinsslagæð (a. subclavia) heyr-
ast alla jafna best í ofanviðbeinsgróf-
inni (fossa supraclavicularis) og
dvína e.t.v. ef þrýst er á æðina. Rétt
er að hlusta einnig yfir hvoru auga
fyrir sig (með hitt augað lokað, til að
draga úr óhljóðum vegna augnaloks-
vöðvasamdráttar). Óhljóð yfir auga
getur stafað af þrengslum í hálsslag-
æðinni innan höfuðkúpunnar, en
einnig af æðamissmíð (arteriovenous
malformation). Greinst getur lækk-
aður húðhiti á enni.
Þegar um einkenni frá aftara (ver-
tebrobasilar) kerfinu er að ræða get-
ur heyrst flæðishljóð yfir mörkum
viðbeinsslagæðarinnar og hryggslag-
æðarinnar og upp eftir hryggslagæð-
inni (a. vertebralis). Athuga ber
hreyfigetuna í hálshryggnum (m.t.t.
slitgigtar í hálshrygg) og hvort ein-
kennin versni við einhverjar hreyf-
ingar þar. Mælst getur ójafn blóð-
þrýstingur í handleggjunum
(„subclavian steal“).
Rannsóknir vegna tíma-
bundinnar blóðþurrðar í
heila:
Rannsóknir beinast að því að stað-
festa sjúkdómsgreininguna, finna or-
sök einkennanna og athuga áhættu-
þætti. Helstu rannsóknir sem völ er
á hjá sjúklingum með T.I.A.1’ 3’ 11-17
eru taldar upp í töflu 4. Val rann-
sókna ræðst af eðli einkenna og aldri
sjúklings. Hjá sjúklingum sem eru
eldri en 45-50 ára og hafa marga
áhættuþætti fyrir æðakölkun er lík-
legast að T.I.A. eigi rætur að rekja
til æðakölkunar. Hjá yngri einstakl-
ingum eru aðrir æðasjúkdómar (t.d.
vasculitis eða fibromuscular dysplas-
ia), hjartasjúkdómar og blóðsjúk-
dómar líklegri skýring. Hjá þeim er
því lögð áhersla á skoðun hjartans,
m.t.t. uppsprettu blóðreks þar (t.d.
vegna lokusjúkdóma eða hjartslátt-
artruflana) og rannsóknir á samsetn-
ingu blóðsins og starfsemi blóðílagn-
anna. Ef talið er líklegt að hjálpa
megi sjúklingi með skurðaðgerð á
heilaæðum er æðamyndataka af
heilaæðum nauðsynleg. Slík rann-
sókn er hins vegar síður en svo
hættulaus. Aður eru því notaðar ein-
faldari aðferðir til að meta flæðið í
slagæðunum og ástand veggja
þeirra, þ.e. dopplerrannsókn og óm-
skoðun. Tölvustýrðar sneiðmyndir af
heila eru mikilvægar, annars vegar
til að útiloka mismunagreiningar á
borð við heilaæxli og heilablæðingu
og hins vegar til að meta hvort var-
anlegur skaði hefur orðið, þ. e. heila-
drep. A þetta ekki síst við ef blóð-
þynningarmeðferð er fyrirhuguð.
Röntgenrannsókn af hálshrygg getur
sýnt merki um slitgigt, sem talin er
geta átt þátt í framköllun einkenna
frá aftari blóðrás heilans. Heyrnar-
vakin svör í heilastofni (brainstem
auditory evoked response) („tauga-
greinir“) hafa reynst gagnleg við
greiningu/mismunagreiningu tíma-
bundinna áfalla vegna truflana í aft-
ari blóðrás heilans (vertebrobasilar
insufficiency).
Meðferð:
1. Ná niður háþrýstingi — varlega
þó! 18' l9' 20
Svæðisbundin sjálfstemprun (au-
toregulation) blóðflæðis í heilaæðum
breytist við langvarandi háþrýsting
og við blóðþurrð í heila. Of mikil og
skyndileg lækkun blóðþrýstings get-
ur því aukið á skaðan. Það ber því
að lækka blóðþrýstinginn ef um
háþrýstingskreppu er að ræða, en
annars ekki.
2. Meðhöndla aðra tengda kvilla
(svo sem hjartasjúkdóma, sykursýki,
LÆKNANEMINN 4Í987-40. árg.
7