Læknaneminn - 01.04.1998, Blaðsíða 32

Beinbrot í höndum
nærenda beinsins og er nærendinn einnig klofinn í
tvennt. Þessi brot eru óstöðug og þarfnast oft aðgerðar.
Til eru s.k. “TENNEB” brot (öfug Bennett) sem eru
nánast spegilmynd af Bennett brotunum og staðsett í
Mynd 11: Bennett brot fyrir og eftir
réttingu og festingu a.m. Wagner
nærenda V. miðhandarbeins. Gilda um þessi brot öll
sömu meginatriði og um Bennett brotin.
Kastlos hjá börnum má venjulegast rétta lokað í deyf-
ingu en vægar skekkjur í plani hreyfingar skipta venju-
lega ekki máli. Hins vegar þolast hliðarskekkjur ver og
snúningsskekkjur illa. Oftast er nóg að gipsa u.þ.b. 2
vikur við kastlosum.
BROT í ÚLNLIÐSBEINUM
Afrifur af þríhyrnubeini (os triquetrum) eru tiltölu-
lega algengir áverkar sem muna verður eftir þegar sjúk-
lingar koma með verki í úlnlið eftir að hafa dottið á
höndina. Þeim fylgja þreifieymsli á litlum punkti yfir
triquetrum og þessi brot sjást sem litlir flaskar handar-
baksmegin yfir beininu á hliðarmyndum af úlnliðnum.
Gipsspelka í 3 — 4 vikur er oftast nægileg meðferð.
Högg í lófann geta brotið krókinn af krókbeininu
(hamulus af hamatum) og þarf að biðja um sérstakar
myndir m.t.t. þessa ef grunur er til staðar. Ekki er óal-
gengt að þessi brot grói ekki og er krókurinn þá num-
inn brott með aðgerð ef einkenni gefa tilefni til.
Bátsbeinið (os scaphoideum) er það úlnliðsbeina sem
þumallinn og geirstúfsbeinið hvíla á og er algengt að
það brotni. Beinið hefur mikla sérstöðu sökum lélegs
blóðflæðis sérstaldega í nærendann og brot gróa því á
löngum tíma auk þess sem talsverð hætta er á að brot
þar grói hreinlega ekki. Myndast þá s.k. falskur liður
(pseudoarthrosis) sem gefið getur þrálát einkenni og
leitt til slitgigtar eða jafnvel hruns á úlnliðnum
(“SNAC wrist”). Gipsmeðferð við brotum gegnum
bátsbeinið er iðulega 8 — 12 vikur en ef aðeins er brot-
ið hornið af (tuber scaphoidei) dugar venjulega 4 — 6
vikna meðferð. Vegna lélegs gróanda þykir mikilvægt
að greina brotið sem fyrst og hefja meðferð snemma.
Gallinn er að brotið sést ekki alltaf á fyrstu röntgen-
myndum. Ef til staðar er grunur um brot í bátsbeini,
þ.e. sjúklingur er með verki í úlnlið eftir að hafa dottið
á höndina (hyperextensio) og þreifieymslin eru fyrst og
fremst í “anatomical snuff box” (fossa tapatiére) þá skal
fá röntgenmyndir af úlnlið og sérmyndir af bátsbeini.
Sjáist brotið elcki en grunurinn er sterkur þá skal hefja
meðferð með gipsi (hér notað s.k. “scaphoid gips” sem
nær fram að millikjúkulið í þumli en víða aðeins spel-
ka ef brotið er ekki staðfest). Síðan þarf að staðfesta
brotið og er algeng leið til þess að mynda aftur báts-
beinið án umbúða eftir 2 vikur en brotið sést venjulega
mun betur þá. Betri leið (fljótari og öruggari) er þó að
fá beinaskann einni viku eftir áverkann. Það má gera
með umbúðirnar á og gefur venjulega örugga vísbend-
ingu um brot að þessum tíma Iiðnum.
Grói brot í bátsbeini ekki eða ef hliðrun eða gap (>1
— 2 mm) er til staðar í byrjun er oft gerð aðgerð, brot-
ið rétt og fest auk þess að flytja í það bein frá mjaðma-
kambi.
HEIMILDIR
Allar myndir eru fengnar úr bókinni „Handkirurgi -
en introduktion" eftir Göran Lundborg (Studentlitt-
eratur, Lund, 1988) með góðfúslegu leyfi höfundar og
útgefanda.
Við samningu greinarinnar hefur einkum verið stuðst við:
1. Handkirurgi - en introduktion; G. Lundborg; Studendlitteratur,
Lund 1988
2. The hand - diagnosis and indications (3rd edition); G. Lister;
Churchill Livingstone, London 1993
3. Líffæri mannsins; H. Feneis (þýð. Súsanna Þórkatla Jónsdóttir);
Heimskringla, Reykjavík 1991.
30
LÆKNANEMINN • 1. tbl. 1998, 51. árg.