Læknaneminn - 01.04.1998, Blaðsíða 115

Læknaneminn - 01.04.1998, Blaðsíða 115
Aðferðir og efniviður: Reykjarvíkurrannsókn Hjartarverndar er stór framsýn þýðisrannsókn sem hófst árið 1967. Þátttakendum var skipt niður í 6 áfanga kven- na og karla eftir fæðingarári og fæðingardegi og var hver áfangi rannsakaður á mis- munandi tímabili. Alls tóku þátt að minnsta kosti einu sinni 9139 karlar og 9773 konur. Meðalþátttaka var 71%. í þessari rannsókn var notast við 5 fyrstu áfangan- na til að: reikna út faraldursfræð-ina, finna samtíðarbreytur tengdar gáttatifi ( miðað við Pgildi <0,05 ) og tengsl þess við dánartíðni. Ur öllum 6 áföngum hjartarvern- darþýðisins og áföngum: Q, O ( ungt fólk ), P ( Arnessýsla ) og S ( Skagarfjarðarsýsla ) voru fundnir einstaklingar með gáttatif (Minnesóta kódi 830), fundið í þjóðskrá hverjir voru látnir og dánarorsök þeirra ákvörðuð út frá dánarvottorði. Niðurstöður: Algengi og nýgengi gáttatifs hjá bæði konum og körlum eykst með hækkandi aldri. Algengið er hærra hjá körlum ( 4,7% við 70-75 ára aldur ) en hjá konum (0,8% við 70-75 ára aldur). Eins er nýgengið hærra hjá körlunum ( 400 á ári á 100.000 mannsár við 65-69 ára aldur ) en konum ( 240 við 65-69 ára aldur ). í ljós kom að: hæð, haematokrit, sykurþol 90 mín. og hjartastækkun eru fjölvitt samtímatengdar gáttatifi hjá körlum, en hjá konum eru það: þvagsýra, haemoglobin og hjartastækkun. Karlmaður með gáttatif er í 44% meiri áhættu á að deyja og rúm- lega 2falt meiri áhættu á að deyja úr heila-áfalli en karlmaður án gáttatifs. Kona með gáttatif er í rúmlega 2falt meiri áhættu á að deyja og rúmlega 14 faldri meiri áhættu á að deyja úr heilaáfalli en kona án gáttatifs. 106 látnir og með greininguna gáttatif fundust þar af 76 karlmenn og 30 konur. 34% karlmanna dóu úr kransæðasjúkdó- mum og 16% úr heilaáföllum, hjá konunum dóu 23% úr krans-æðasjúkdómum og 17% úr heilaáföllum. Umræða: Gáttatif kemur til vegna boðspenna sem snúa aftur og í sífellu afskau- ta vöðva-vef gáttanna. Algengi og nýgengi gáttatifs eykst hjá bæði konum og körlum með hækkandi aldri er niðurstaða sem aðrar rannsóknir hafa einnig komist að. Samkvæmt niðurstöðum hér eru karlmenn í meiri hættu á að fá gáttatif heldur en konur, en það vekur athygli hversu kona með gáttatif er í margfaldri áhættu á að deyja af völdum heilaáfalls heldur en kona án gáttatifs borið saman við áhættu karl- manns með gáttatif. Það má því Ieiða líkur að því að kona með gáttatif er í meiri hættu en karlmaður á að veikjast og deyja. Sú staðreynd vekur vonir manna að með því að lækna gáttatif, þá sé hægt að koma í veg fyrir stóran hluta heila Kopar, súperoxíðdismútasavirkni, cerúlóplasmínmagn og cerúlóplasmínvirkni í sjúklingum með Alzheimersjúkóm og heilbrigðum öldruðum Magnús Baldvinsson^. Jón Snædal^. 'lhí. 2shr. Inngangur: Alzheimersjúkdómur er algengasta orsök heilabilunar (dementia) hjá einstaldingum eldri en 65 ára. Meinmyndun sjúkdómsins er nær með öllu óþekkt. Hugsanleg orsök eru oxunarskemmdir vegna fríhópa (free-radicals). Kopar, súper- oxíðdismútasi (SOD) og cerúlóplasmín gegna stóru hlutverki í náttúrulegum vörn- um líkamans gegn fríhópum. Tilgangur rannsóknar: Að athuga hvort magn og/eða virkni þessara efna sé með öðrum hætti hjá Alzheimersjúklingum en heilbrigðum á sama aldri og þar með hvort þáttur þeirra í oxunarhvörfum hafi áhrif til myndunar sjúkdómsins. Efniviður og aðferðir: Tekin voru blóðsýni úr 23 einstaklingum (8 karlar og 15 konur) á aldrinum 63 til 89 ára greindum með Alzheimersjúkdóm samkvæmt skilmerkjum NINCDS/ADRDA. Til viðmiðunar voru sjúklingarnir paraðir við heilbrigðan einstakling af sama kyni fæddan sama almanaksár. Fyrir koparmælingar í plasma voru sýni undirbúin á Rannsóknarstofu í lyfjafræði og mæld á Rannsóknar- stofu fiskiðnaðarins með atomic absorption aðferð. Serum cerúlóplasmínmagn var mælt á Rannsóknardeild Landspítalans og þar var einnig mælt gammaglútamýltrans- ferasamagn til útilokunar lifrarsjúkdóms. Súperoxíðdismútasavirkni var mæld með SOD-525 aðferð og cerúlóplasmínvirkni með hvörfun við o-díanisidín og gleypni- mælingum í sýnilegu ljósi á Rannsóknarstofu í lyfjafræði. Niðurstöður : Ekki var marktækur munur á magni cerúlóplasmíns (p=0,89) eða kopars (p=0,27) milli hópanna tveggja (n=48). Fylgni milli koparmagns og cer- úlóplasmínmagns var mjög góð í báðum hópum, p=0,0001 hjá viðmiðunarhóp og p=0,0004 hjá Alzheimerhóp. Munur á SOD virkni (n=26) var á mörkum þess að vera marktækur (p=0,069). Hámarktækur munur (p=0,0001) var hins vegar á virkni cerúlóplasmíns (n= 26). Ályktun: Niðurstöður gefa til kynna að líklega er um brenglun í koparbúskap hjá Alzheimersjúklingum að ræða vegna þess að virkni cerúlóplamsíns er minnkuð í Alzheimerhópnum. Þar sem hlutverk cerúlóplasmíns er að hemja og eyða fríhópum (free-radicals) þá er hugsanlegt að þessi minni virkni eigi hlut að máli í meinmynd- un sjúkdómsins. Til þess að geta lagt mat á SOD virkni er nauðsynlegt að mæla fleiri einstaldinga. Samband menntunar og dánartíðni af völdum kransæðasjúkdóma. Hóprannsókn Hjartaverndar. Maríanna Garðarsdóttir^. Þórður Harðarson ^Guðmundur Þorgeirsson^ Helgi Sigvaldason^, Nikulás Sigfússon^. ^LHÍ, ^Lyflækningadeild Landspítalans, ^Rannsóknarstöð Hjartaverndar. Inngangur: Samband þjóðfélagsstöðu við sjúkdóma og dánartíðni hefur lengi verið þekkt. A síðari árum hafa langvinnir sjúkdómar vakið sérstakan áhuga manna, meðal annars vegna áhrifa umhverfis og hugsanlegra erfðaþátta á sjúkdómsferlið. Einkum hafa tengsl þjóðfélagsstöðu og hjarta- og æðasjúkdóma vakið athygli, því þeir eru nú algengasta dánarorsök á Vesturlöndum. Aður fyrr voru hjarta- og æðasjúkdómar mun tíðari hjá þeim sem betur voru stæðir, en rannsóknir hafa sýnt að þessu horfir nú öðruvísi við. Til að kanna hvernig þessu væri háttað hér á landi var gerð framskyggn rannsókn á tengslum menntunar og dánartíðni af völdum kran- sæðasjúkdóma á íslandi. Einnig var kannað samband mennt-unar og dánartíðni af völdum krabbameina og slysa ásamt heildardánartíðni í sömu gögnum. Efniviður og aðferðir: Rannsókn þessi var hluti af hóprannsókn Hjartaverndar. Hóprannsókn Hjartaverndar er framskyggn rannsókn sem hófst árið 1967 og hefúr hún farið fram á fimm stigum. Þátttakendum var fylgt eftir í 3 - 27 ár. Alls var 30.853 einstaklingum boðin þátttaka í upphafi, en þessi rannsókn tók til ailra þeirra sem komu í fyrstu heimsókn sína. Það voru alls 18.912 einstaklingar, 9.139 karlar og 9.773 konur. Karlarnir voru fæddir á árunum 1907 - 1934 og konurnar 1908 - 1935. I heimsókn í Hjartavernd gengust þátttakendur undir nákvæma læknisskoðun og kannað var vægi áhættuþátta en þeir voru kólesteról og þríglýseríð í sermi, slagþrýstingur, blóðsykur og reykingar. Þátttakendur voru einnig spurðir um fyrra heilsufar og félagslega þætti, þar á meðal menntun. Þeim var svo skipt í fjóra hópa eftir menntun: Háskólapróf eða sambærileg menntun (hópur 1); stúdentspróf eða sambærileg menntun (hópur 2); gagnfræðapróf eða sambærileg menntun (hópur 3); barnaskólapróf eða minni menntun (hópur 4). Samband menntunar og dánartíðni var síðan metið með áhættulíkani Cox. Notuð er tíðni dauðsfalla í ólíkum hópum til að spá fyrir afdrifum þeirra sem enn lifa. Hópur 4, lægsta menntunarstaða, var lagður til grundvallar. Reiknað var áhættuhlutfall hópa 1, 2 og 3 og leiðrétt var fyrir aldri og skoðunarári eða aldri, skoðunarári og áhættuþáttum að auki. Áhættuhlut- fallið gefur hlutfallslega áhættu á endapunkti á hverjum gefnum tíma og er það ein- ungis háð óháðu breytunum en ekki tíma. Áhættutími einstaklinganna er jafnaður út og verður áhættuhlutfallið óháð honum. Allir útreikningar töldust marktækir ef p < 0,05 í tvíhliða prófi. Niðurstöður: í ljós kom tölfræðilega marktækt stígandi öfúgt samband menntu- nar og dánartíðni af völdum kransæðasjúkdóma hjá körlum og konum. Dánartíðni í hópi 4 var um 30% hærri hjá körlum miðað við hópa 1 og 2 samanlagða en rúm- lega tvöföld hjá konum. Sambandið var áfram fyrir hendi eftir að leiðrétt hafði verið fyrir áhættuþáttum en eingöngu marktækt hjá körlum. Sama tilhneiging var einnig fyrir hendi hvað varðaði allar dánarorsakir hjá körlum og konum og var dánartíðnin 25% hærri hjá körlum í hópi 4 miðað við hópa 1 og 2 samanlagða og um 50% hjá konum. Marktekt var áfram fyrir hendi þegar tekið hafði verið tillit til áhættuþátta hjá báðum kynjum. Dánartíðni af völdum krabba-meina hafði ekki marktækt sam- band við menntun, en þó var marktæk tilhneiging til vax-andi dánartíðni með minnkandi menntun meðal kvenna. Dánartíðni af völdum slysa í þessu þýði var lág og gaf ekki tilefni til útreikninga. Efnisskil: Menntun er sjálfstætt tillag í dánartíðni af völdum kransæðasjúkdóma hjá körlum en ekki hjá konum. Sama tilhneiging kom þó fram hjá báðum kynjum og er ekki ástæða til að ætla annað en að sama samband sé til staðar, enda voru dauðs- föll meðal kvenna mun færri. Það vekur athygli hversu sterkt forspárgildi men- ntun hefur umfram aðra þætti um dauðsfall af völdum kransæðasjúkdóma og þekk- tir áhættuþættir skýrðu ekki nema lítinn hluta af mun á dánartíðni milli mismunan- di menntahópa. Ástæður þessa eru ekki vel þekktar og eru þær taldar vera margþát- ta. Meðferðarheldni, mataræði, aðgengi að læknisþjónustu, hreyfing, húsnæði, for- varnir, skilningur á sjúkdómum og sálfélagslegir þætt-ir ásamt þáttum í æsku hafa verið nefndir sem hugsanlegar skýringar. Frekari rannsókna er þörf hér á landi til að reyna að skýra þetta samband. LÆKNANEMINN • 1. tbl. 1998, 51. árg. 113
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124

x

Læknaneminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Læknaneminn
https://timarit.is/publication/1885

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.