Læknaneminn - 01.04.1998, Blaðsíða 64

ÍSÓTÓPARANNSÓKNIR Á
SMÁÞARMAFLÆÐI
Isótóparannsóknir hafa verið notaðar til að mæla
flæði í gegnum smáþarma og reyndar einnig ristil. Þessi
rannsóknaraðferð er bæði tímafrek og dýr en gefur
góða hugmynd um flæðishraðann og er betri en H2
öndunarprófin að því leyti til að H2 prófin mæla ein-
ungis hversu hratt fyrsti hluti efnisins fer niður í gegn-
um smáþarmana en ekki heildarflæðistímann meðan
að ísótóparannsóknir gefa betri hugmynd um hann.
Isótóparannsóknir má ekki gera í börnum og ófrískum
konum og erfitt er að endurtaka þær til að meta árang-
ur af lyfjameðferð. Vegna þessa hefur H2 öndunarpróf-
ið meira praktískt notagildi.
Við rannsóknir á lífeðlisfræði smáþarma er þrýstings-
mæling góð til að mæla hreyfingar í smáþörmunum en
öndunarpróf eða ísótóparannsókn er nauðsynleg til að
mæla flæði staða.
LÍFEÐLISFRÆÐIRANNSÓKNIR í RISTLI
Það er mjög erfitt að rannsaka lífeðlisfræði ristilsins af
mörgum ástæðum. I fyrsta lagi er líífærið mjög stórt og
mæling í hluta af ristli gefur ekld endilega þá heildar-
mynd sem nauðsynleg er. I öðru lagi er ristillinn yfir-
leitt fullur af hægðum sem gerir allar mælingar mjög
erfiðar og mikil hætta á að innihald ristilsins trufli nið-
urstöður. Rannsóknir eru fyrst og fremst gerðar þegar
búið er að hreinsa ristilinn og því einhver óvissa um
hversu haldgóðar þær upplýsingar eru. Hægt er að gera
þrýstingsmælingar í ristli en í dag eru þær einungis not-
aðar í vísindarannsóknum en hafa ekki almennt
klínískt notagildi.
Lífeðlisfræði ristils endurspeglar fyrst og fremst það
hlutverk hans að soga vatn úr ristilinnihaldinu til að
viðhalda vökvajafnvægi líkamans og að aðstoða við los-
un úrgangsefna út úr líkamanum. Þegar hreyfingar
ristils eru skoðaðar með þrýstingsmælingum sjást fyrst
og fremst staðbundnar hreyfingar sem stuðla að lítilli
hreyfingu ristilinnihalds milli svæða en stuðla fyrst og
fremst að góðri snertingu milli slímhúðar ristils og
innihaldsins og auka þannig frásog vökva úr ristli.
Einu sinni til þrisvar á sólarhring verður hinsvegar
svokölluð „massahreyfing“ (mass movement) sem ein-
kennist af peristalsis þar sem ristillinn dregst saman
ofan við hægðamassann en slakar á fyrir neðan hann
þannig að innihaldi ristilsins er ýtt niður á við í áttina
að endaþarmi. Þannig eru hægðir fluttar á milli hægri
og vinstri hluta ristils niður í sigmahluta ristilsins. Þess-
ar massahreyfingar eru síðan undanfari hægðalosunar
sem hefst venjulega fljótlega eftir að þessar hreyfingar
byrja en því er lýst nánar í kaflanum um rannsóknir á
endaþarmi. Þær rannsóknaraðferðir sem við höfum til
1. skref
2. skref
— Ristilflæðismæling
(transit)
— Hægt flæði
Colon inertia.
Brottnám ristils
Útiloka vefræna
sjúkdóma með Eðlileg
speglun eða röntgen -------
Lamaður ristill eða
útrásarhindrun
Endaþarmsþrýstings
-mæling
Skyggning
hægðalosunar
Starfræn útrásarhindrun -----Biofeedback þjálfun
Pelvic floor
dyssynergia
Vefræn útrásarhindrun.
Rectocele.
— Enterocele. Aðgerð á útrás
Rectal prolapse
Intussiscepdon.
Tafla X Uppvinnsla langvinnrar hægðartregðu.
62
LÆKNANEMINN • 1. tbl. 1998,51. árg.