Læknaneminn - 01.04.1998, Blaðsíða 50

Kjartan Örvar
INNGANGUR
Sjúkdómar 1 meltingarvegi eru mjög algengir.
Vefrænir sjúdómar eins og sár í maga, skeifugörn og
bólgur í ristli eru vel þekktir sjúkdómar sem hafa hlot-
ið mikla umfjöllun, enda algengi þeirra töluvert.
Flestir sem leita til læknis með einkenni frá melting-
arvegi eru ekki með vefræna sjúkdóma heldur miklu
frekar svokailaða „starfræna sjúkdóma“ þar sem ein-
kenni koma fram vegna einhverrar truflunar í starfsemi
meltingarvegarins. Einkenni frá starf-
rænum truflunum eru oft þau sömu
og koma fram við vefræna sjúkdóma
eins og sár eða bólgur og greining er
því sjaldnast gerð nema á undan séu
gerðar einhverskonar rannsóknir á
meltingarveginum t.d. röntgen-
myndatökur eða speglanir. Ef enginn
vefrænn sjúkdómur fmnst er ályktað
að hér sé um einhverskonar starfræna
truflun að ræða.
Til langs tíma voru engar rann-
sóknaraðferðir sem gátu mælt lífeðlis-
fræðilega starfsemi meltingarvegarins
en á sl. 20-30 árum hefur orðið tölu-
verð breyting á þessu sviði. Margar
mismunandi rannsóknaraðferðir hafa
komið fram, sumar með lítið notagiidi nema til vís-
indarannsókna aðrar hafa sannað tilverurétt sinn í
klínískri læknisfræði bæði til þess að greina sjúkdóma
eða leiðbeina um val á meðferð og enn aðrar hafa ver-
Höfundur er meltingarsérfrœðingur
og starfiar á St. Jósefsspítala í Hafharfirði
ið nýttar beint til meðhöndlunar t.d. biofeedback með-
ferð sem notuð er við bæði hægðaleka og hægðatregðu.
I þessari grein verður reynt að gera grein íyrir helstu
rannsóknaraðferðum í lífeðlisfræði sem notaðar eru við
rannsóknir á sjúkdómum í meltingarvegi og hvernig
þessum rannsóknaraðferðum er beitt með sérstöku til-
liti til helstu hollíffæra meltingarvegarins. Hér verður
ekki fjaliað um starfsemi og sjúkdóma í gallvegum og
brisi.
LÍFEÐLISFRÆÐI MELTINGARVEGAR
Meltingarvegurinn er líffærakerfi sem í raun er opið
rör þar sem munnurinn er efra opið en endaþarmurinn
er neðra opið. Starfsemi meltingarvegarins er hinsvegar
mjög ijölbreytt og jafnvel í einföldu líffæri eins og véi-
inda er lífeðlisfræðin afskaplega flókin og margt sem
getur farið úrskeiðis.
I stuttu máli má segja að lífeðlisfræði meltingarvegar-
Mynd 1. Vöðvahreyfingar í hollíffæri. Vöðvasamdráttur ofan við
og vöðvaslökun neðan við þarmainnihald leiðir til flæðis.
48
LÆKNANEMINN • 1. tbl. 1998, 51. árg.