Læknaneminn - 01.04.1998, Blaðsíða 112

ónæmiskerfis músa í pneumokokkasýkingum. Lengri drápsvirkni CRO miðað við
PCN má líklegast rekja til lengri Tl/2 þess.
Niðurstöðurnar varpa frekara ljósi á mismunandi lyfhrif sýldalyfja milli hjúpgerða
og milli sýkingarstaða, sem geta haft klíníska þýðingu við mat á bestu sýklalyf-
jameðferðinni.
Ahrif reykinga á myndun gigtarmótefna og framvindu iktsýki
Birna Björg Másdóttir^. Þorbjörn Jónsson^, Arnór Víkingsson^,
Valdís Manfreðsdóttir^, Helgi Valdimarsson^.
1LHÍ, ^Rannsóknarstofa í ónæmisfræði, Lsp.
Inngangur: Iktsýki (rheumatoid arthritis, RA) er krónískur bólgusjúkdómur sem
aðallega leggst á liði. Algengi sjúkdómsins er um 1-2%. Orsök RA er ekki þekkt en
talið er að samspil erfða, umhverfis og hormóna stuðli að myndun hans. Reykingar
hafa Iegið undir grun sem einn umhverfisþáttanna. Gigtarmótefni (rheumatoid fac-
tors, RF) beinast gegn Fc hluta IgG mótefna og finnast hækkuð í sermi u.þ.b. 75%
sjúklinga með iktsýki. Rannsóknir hafa bent til að reykingamenn séu líklegri til að
hafa hækkun á RF og til þess að fá RA. í þessum rannsóknum hefúr RF einungis
verið mælt með kekkjunarprófi sem greinir aðal-lega IgM RF. Nýlegar rannsóknir
benda hins vegar til þess að það sé helst IgA RF sem tengist slæmum horfum í RA.
Markmið þessarar rannsóknar var því að kanna tengsl reykinga og RF undirflokka
(IgM, IgG og IgA) hjá konum með RA og áhrif á framvindu sjúkdómsins.
Efniviður og aðferðir: Urtakið var 63 konur með RA, sem voru í meðferð hjá
gigtar-sérfræðingum Landspítalans. Konurnar voru boðaðar á göngudeild
Landspítalans þar sem lagður var fyr*r þær spurningalisti. Var m.a spurt um
sjúkdómslengd, reykingasögu og lyfja-notkun vegna RA. Til þess að meta alvarleika
sjúkdómsins var lagt fyrir konurnar færnismat (HAQ), gripkraftur mældur og einnig
spurt um gerviliða- og sinaaðgerðir. Liðeymsli og liðbólgur voru metnar, og kannað
hvort liðskekkjur eða gigtarhnútar væru til staðar. Blóð var dregið til rannsóknar á
RF. Notuð var ELISA aðferð til að mæla magn IgM, IgG og IgA RF í blóðsýnunum.
Niðurstöður: Af RA sjúldingunum voru 32 RF jákvæðir en 31 RF neikvæður.
Þær konur sem voru með hækkun á RF voru með marktækt meiri liðskekkjur
(p=0,0005) og oftar með gigtarhnúta (p<0,0001). í ljós kom að konur sem höfðu
reykt mikið (20 pakkaár) voru marktækt oftar með gigtarhnúta og höfðu minni færni
(HAQ) og minni gripkraft heldur en þær sem minna reyktu eða aldrei höfðu reykt.
Jafnframt kom í ljós jákvæð fylgni milli fjölda pakkaára og magns IgM RF (p=0,04)
og IgA RF (p=0,03) en ekki IgG RF. Einnig voru konur sem reyktu þegar iktsýkin
gerði vart við sig með marktækt meira af IgM RF (p=0,03) og IgA RF (p=0,01) í
blóði og oftar með gigtarhnúta (p=0,02) en þær sem ekki reyktu.
Ályktun: Þessar niðurstöður benda til þess að stórreykingamenn fái verri iktsýki
og að reykingar hafi þannig áhrif á framvindu sjúkdómsins. Einnig virðast reykingar
örva framleiðslu IgM RF og IgA RF.
To be or not to be: a paradigm,that is the question
Dagur B. Eggertsson^. Reidar K. Lie M.D., Ph.D^.
* School of Medicine, University of Iceland,
^Department of philosophy, University of Bergen.
This paper is in the field of philosophy of science and focuses on accumulation
and development of knowledge on circulatory control and heart contraction. It is an
analysis of a debate that took place in the Journal of Cellular Cardiology. It started by
an editorial initia-tive by A.M. Katz a distinguished doctor in the field of cardiology
research. The focus of his paper was to use Thomas S. Kuhn's terms of paradigm to
shed a light on the history of scientific achievement within the field of circulato-
ry control.
Katz's analysis is based mainly on two elements. His historical perspective or idea
of how science progress on one hand and his idea of Kuhn's theory of Scientific rev-
olutions and his use of the concepts and ideas which it introduced on the other hand.
Katz can be criticised or confronted on both points.
The criticism of Katz's use of the concept of paradigm and Deppert et al's response
to him leads us to a point were we recognise that the criticism on the unclear meaning
of para-digm and the weak analytical force of "the physicalistic-reductionistic" under-
standing of the paradigm can both be directed against Kuhn's bookThe Structure of
Scientific Revolutions and his introduction of the concept(s) of paradigm(s).
After a reconstruction of Katz account of the history of cardiological regulation
research we can unsolve "the revolutionary pattern" or paradigm-shift according to
Kuhn’s theory. Even so, we put forward a rival explanation. It seems that Lakatos'
theory of research programmes manages to account for our main point; the revolu-
tionary pattern adapted from Kuhn as well as the notion of continuity in science
stressed by Katz and Deppert et al. general methodological point on "the physicalis-
tic-reductionistic" approach.
NB. This article is written in the customary style of a philosophical paper, rather
than a scientific paper with the section's introduction, methods, results and discus-
sion.
Afleiðingar mjaðmar- og hnégerviliðasýkinga
Einir lónsson^, Brynjólfúr Mogensen^, Már Kristjánsson^.
^LHÍ, ^Bældunarlækningadeild SHR, ^Lyflækningadeild SHR.
Inngangur: Gerviliðaaðgerðir á mjöðm og hné eru mjög hagkvæmar fyrir
þjóðfélagið og auka mikið vellíðan sjúklinga (Rorabeck et al 1994). Tíðni djúpra
sýkinga eftir þessar aðgerðir er um 1-2% (Rand et al 1986) en eru mjög erfiðar
viðureignar og þjóðfélaginu dýrar. Tilgangur rannsóknarinnar er að kanna hvernig
til hefur tekist við að lækna þessar gerviliðasýkingar í mjöðm og hné á Sjúkrahúsi
Reykjavíkur.
Efniviður: Notað var tölvukerfi SHR til að finna sjúkraskýrslur þeirra sjúklinga sem
greinst höfðu með sýkingu í mjaðmar- eða hnégervilið á árunum 1986-1995 (ICD
996.6). Safnað var saman upplýsingum úr þeim skýrslum sem uppfylltu það megin-
skilyrði að djúp sýking hefði að fúllu verið sönnuð með ræktun á sýklinum/sýklunum
úr liðvökva, bein-, vefja- eða synovial biopsiu úr liðunum.
Niðurstöður: A ofangreindu tímabili greindust 23 sýkingar í gervilið í mjöðm
eða hné. Meðalaldur sjúklinga sem fór í gerviliðaaðgerð var 67 ár (46-83).
Meðaltími frá aðgerð þar til sýking uppgötvaðist var 4 ár og 9 mánuðir (2 dagar - 18
ár). Meðalfjöldi sýkingaraðgerða var 2,3 (0 - 5), röntgenrannsókna um 13 (3 - 30),
blóðrannsókna um 27 (10 - 100) og meðallegutími 53 dagar (7 - 105). Allt vegna
sýkinga í gervilið. Fimm fyrstu aðgerðir höfðu verið gerðar á LSP og tvær af þeim
gengu eðlilega fyrir sig en upplýsingar um hinar vantar. Einn gekkst undir aðgerð á
FSA og 17 á SHR og þær allar gengið vel. Tveir af þessum sjúkl-ingum sýktust strax
í fyrstu legu. Ekkert sérstakt var með sjúklingana 23 sem hefði getað gert þá frekar
útsetta fyrir sýkingu nema hvað tveir voru með iktsýki og hjá einum urðu skurðör
þess valdandi að hann fékk húðnecrosu og sýktist af þeim sökum. Allir sjúklingarn-
ir þurftu að gangast undir aðgerð eða aðgerðir vegna sýkinga fyrir utan einn sem læk-
naðist með sýklalyfjum einum saman. Alls ræktaðist staph. epidermitis hjá 12, staph.
aureus hjá 6 og corynebacterium hjá fjórum. Þrír greindust með streptococ-
casýkingar og fimm höfðu blandaðar sýkingar af ofantöldum bakteríum.
Vancomycin var mest notaða sýklalyfið. 15 sjúklingar fengu lækningu, að því er
virðist, með nýjum gervilið. Fjórir enduðu með engan lið og þrír með staurlið.
Umræða: Mjaðmar- og hnégerviliðasýkingar eru óalgengar en mjög erfiðar
viðureignar. Þær eru sjúklingunum mjög erfiðar og lokaárangurinn yfirleitt mun
lakari en eftir vel heppn-aða gerviliðaaðgerð. Aukakostnaður þjóðfélagsins vegna
sýkinganna er margfaldur miðað við eðlilega fyrstu aðgerð. Hugsanlega mætti fækka
sýkingum með enn harðari skimun sjúkl-inga fyrir aðgerðir.
Skammtíma og langtímaárangur
offituhópmeðferðar á
Heilsustofnun NLFÍ í Hveragerði 1992-1995
Eirfkur Orri Guðmundsson^, Sigurbjörn Birgisson^.
^LHÍ, ^Rannsóknarstofa Jónasar Kristjánssonar, Heilsustofnun NLFÍ,
Hveragerði.
Inngangur: Offita er ört vaxandi sjúkdómur sem hrjáir um þriðjung einstaklin-
ga í vestrænum löndum. Offita ein sér er áhættuþáttur ýmissa sjúkdóma og hún dre-
gur úr lífslíkum og lífsgæðum. Til að megrun gagnist þarf Iangtímaárangur að nást.
Langtímaárangur flestra megrunaraðferða er lélegur, en mjög fáar langtí-
marannsóknir hafa verið birtar um árangur offitumeðferðar og engin slík rannsókn
hefúr verið gerð á íslandi. Á Heilsustofnun NLFÍ í Hveragerði (HNLFÍ) hefur verið
starfrækt markviss hópmeðferð offeitra einstakl-inga frá því haustið 1992 þar sem
110
LÆKNANEMINN • 1. tbl. 1998, 51. árg.