Læknaneminn - 01.04.1998, Síða 122

vegna fóstur losa meconium fyrir fæðinguna. Tveimur kenningum hefur mest verið
haldið á lofti: 1) Að súrefnisskortur leiði til meconium losunar. Dýratilraunir hafa
sýnt að samfara súrefnisþurrð verður minnkað blóðflæði til garna fósturs sem veldur
auknum garnahreyfingum og slökun endaþarms-vöðva sem leitt getur til losunar á
meconium. 2) Að losun meconium sé hluti eðlilegrar lífeðlisfræði fósturs og ful-
lþroska garnar og hefur í því sambandi verið bent á að meconium litað legvatn sé
sjaldgæft fyrir 37. viku en tíðnin eykst í samræmi við lengd meðgöngu og er allt að
30% eftir 42. viku meðgöngu. Súrefnisskortur í móðurkviði getur leitt til þess að
fóstrið fer að "taka andköf" en við það getur legvatn og þar með meconium sogast
ofan í lungun. Langvarandi súrefnisþurrð hefur jafnframt í för með sér þykknun
lungnaslagæða, sem getur valdið Iungnaháþrýstingi hjá þessum börnum og gert
sjúkdómsástand þeirra þannig mun alvarlegra. Súrefnisskortur eykur erythropoietin
seytrun sem fjölgar forstigs- frumum rauðra blóðkorna, normoblöstum. Fjölgun
normoblasta leiðir til aukins fjölda rauðra blóðkorna og þar með hemoglobini, en við
það eykst súrefnisburðargeta blóðsins frá fylgju til vefja fóstursins. Fyrri rannsóknir
hafa sýnt að fjölgun verður á normoblöstum hjá börnum sem orðið hafa fyrir lang-
varandi súrefnisskorti í móðurkviði, svo sem vegna fylgju-þurrðar. Vitum við ekki til
þess að tengsl milli meconium litaðs legvatns og normoblasta hafi áður verið
rannsökuð.
Tilgangur þessarar rannsóknar er að kanna hvort börn sem fæðast í meconium
lituðu legvatni hafi merki um að hafa orðið fyrir súrefnisskorti í móðurkviði. Er það
gert með því að mæla fjölda normoblasta í blóði þeirra. Tvær tilgátur voru kannaðar:
1) Börn sem fæðast í meconium lituðu legvatni hafa fleiri normoblasta í blóði en
börn sem hafa engin merki um að hafa orðið fyrir súrefnisskorti. 2) Þau börn sem
verða alvarlega veik af völdum mecon-ium aspirationar eftir fæðingu hafa fleiri nor-
moblasta í blóði en þau sem verða minna veik.
Efniviður og aðferðir: Rannsókn þessi var bæði fram- og aftursýn. Börnum þeim
sem fæddust í meconium lituðu legvatnivar skipt í þrjá hópa: Hópur 1. Börn sem
fæddust í meconium lituðu legvatni en Ientu ekki í öndunarörðugleikum og lögðust
því ekki inn á Vökudeild LSP. Til viðmiðunar voru notuð börn sem fæddust eftir
eðlilega meðgöngulengd (> 37 til < 42 vikur) í tæru legvatni og höfðu engin merki
um að hafa orðið fyrir súrefnisskorti í móðurkviði. Dregið var naflastrengsblóð frá
þessum börnum strax eftir fæðingu til mælingar á blóðhag og í deilitalningu. Beinn
(absolut) fjöldi normoblasta var reiknaður út frá hundraðshluta þeirra í deilitalningu
miðað við fjöldra hvítra blóðkorna. Hópur 2. Börn sem fæddust í meconium lituðu
legvatni, voru lögð inn á Vökudeild vegna öndunarörðug-Ieika, en veikindi þeirra
urðu ekki alvarleg, þ.e. þau þurftu súrefnismeðferð í minna en þrjár klukkustundir.
Hópur 3 - Börn sem fæddust í meconium lituðu legvatni, voru lögð inn á Vökudeild
vegna öndunarörðugleika og urðu alvarlega veik, þ.e. þurftu súrefnismeðferð í þrjár
klukkustundir eða lengur, fóru á öndunarvél og / eða höfðu merki um lung-
naháþrýsting. Hópur 1 var rannsakaður með framsýnni rannsókn. Börn þessi fæd-
dust á Fæðingardeild LSP frá mars til maí 1997. Hópar 2 og 3 voru rannsakaðir með
aftursýnni rannsókn. Fenginn var listi hjá tölvugagnabanka LSP yfir öll börn sem á
árunum 1986 -1996 höfðu fengið greininguna Meconium aspiration (770.1). Farið
var yfir sjúkraskrár þeirra, skráðar upplýsingar um sjúkdómferil og reiknaður út
beinn fjöldi normoblasta í blóði þeirra. Tölfræðiútreikningar voru gerðir með T-
prófi, Wilcoxon prófi og kí-kvaðrat. P< 0.03 var notað til að ákvarða hvort
niðurstöður væru tölfræðilega márktækar. Meðalgildi eru gefin upp sem SEM ± 2.
Niðurstöður: Þegar bornir eru saman hóparnir í framsýna hluta rannsóknarinnar
kemur í ljós að fjöldi normoblasta í naflastrengsblóði þeirra barna sem fæddust í meco-
nium lituðu legvatni (hópur 1, n=27) reyndist vera marktækt hærri (2400+548x1 OE^/L)
en hjá þeim börnum sem fæddust í tæru legvatni (viðmiðunarhópur,
n=20)(654+124x10E-VL; p-gildi = 0.007). Þegar hóparnir í aftursýna hluta rannsóknar-
innar eru bornir saman kemur í Ijós að þau börn sem urðu alvarlega veik af völdum
meconium aspirationar (hópur 3, n=46) reyndust vera með fleiri normoblasta í blóði
(2855+644x10E9/L) en þau börn sem urðu minna veik ( hópur 2,
n=23)(1917+837xl0E^/L; p-gildi = 0.043). Þau börn sem fóru á öndunarvél (n=l6)
voru með að meðaltali fleiri normoblasta í blóði (5212+l689xl0E^/L) en þau sem ekki
þurftu á öndunarvélameðferð að halda (n = 53)(2l40+355xl0E^/L). Þessi munur reyndist
þó ekki tölfræðilega marktækur (p-gildi = 0.08). Ef fjöldi normoblasta í blóði barnanna í
hóp 2 og 3 er borinn saman við þeldkt viðmiðunarmörk fyrir normoblasta í blóði barna
á fyrsta sólarhring eftir feðingu (90% 1000x1 OE'VL) kemur í ljós að 50 % barna í hóp
2 reyndist vera með óeðlilega mikinn fjölda normoblasta í blóði en 72% barna í hópi 3.
Þessi munur náði þó ekki að vera tölfræðilega marktækur (p-gildi = 0.07).
Niðurstöður þessar styðja þá kenningu að orsök meconium í legvatni sé súrefnisskortur
sem barnið hefúr orðið fyrir í móðurkviði. Til greina kemur að nota fjölda normoblasta
til að finna þau börn sem eru í mestri hættu að lenda í alvarlegum öndunarörðugleikum
vegna meconium aspirationar.
Notkun flæðissmásjár til magnnælingar anti-D mótefna
hjá konum á meðgöngu
Örnólfur Þorvarðarson ^. Sveinn GuðmundssonÁ
^LHÍ, ^Blóðbankinn, Lsp.
Inngangur: Sá mótefnavaki sem hefur mesta klíníska þýðingu m.t.t. uppkomu
rauðkornaeyðingar í fóstri (hemolytic disease of the fetus), er D mótefnavaki Rhesus
blóðflokkakerfisins. Ef mótefni gegn D (anti-D) greinast í blóði móður á meðgöngu,
er magn þeirra gróflega áætlað með títermælingum. Leiði títermælingar í ljós að
mótefni séu mynduð í miklum mæli, eða að mótefnamyndun aukist verulega á
meðgöngutímanum, er komin ábending um viðeigandi læknisinngrip. Títermæl-
ingar mótefna hafa þann annmarka að forspárgildi prófsins á alvarleika rauðkorna-
eyðingar í fóstri er ekki nægilega gott. Nýlega var kynnt aðferðafræði til þess að
magnmæla anti-D með flæðissmásjá. Tilgangur rannsóknarinnar var að setja upp að-
ferð til þess að gera slíkar mælingar, með það í huga að í framhaldinu gæti aðferðin
fengið sess sem rannsókn í eftirliti í áhættumeðgöngum hérlendis.
Efniviður og aðferðir: Utbúin voru sýni, þar sem breytilegt magn anti-D var lát-
ið bindast við rauðkorn með D mótefnavaka á yfirborði sínu. Flúrskinsmerktum
merkimótefnum, sem bindast anti-D, var bætt við og meðalflúrljómun (mean flu-
oriscence intensity, MFI) úrtaks rauðkorna úr sýnunum mæld í flæðissmásjá. Stað-
alkúrva var fengin fram með raðþynningum á þekktri anti-D Iausn (Rhesogamma).
Magn anti-D í 5 sjúklingasýnum var útreiknað á grundvelli staðalkúrvunnar.
Niðurstöður: Magn anti-D í sjúklingasýnum var mælt og var unnt að greina á
milli sýna með hátt eða lágt mótefnamagn (0,1 - 23,0 pg/ml). Breytileiki á mældri
meðalflúrljómun rauðkorna úr sýnum sem meðhöndluð höfðu verið á sama hátt í
sömu tilraun (intraassay), eða öðrum tilraunum (interassay), reyndist óverulegur,
hvort sem um var að ræða sýni með þekktri anti-D lausn eða sjúklingasýni. Styrkur
markfrumulausnar og svipgerð rauðkornanna, hafði nokkur áhrif á meðalflúrljómun
þeirra eftir sömu mótefnameðhöndlun í takmarkaðri rannsókn, en aldur mark-
frumna eða magn merkimótefna virtist hafa minni áhrif.
Umræður: Magnmæling anti-D með hjálp flæðissmásjár er aðferð sem býr yfir
næmni og nákvæmni. Framkvæmd aðferðarinnar er aðgengileg og byggir á einfaldri
aðferðarfræði. Áður en hægt verður að nota aðferðina í klínísku eftirliti hjá konum
á meðgöngu, þarf frekari rannsóknir með stærra uppgjör á sýnum kvenna og ná-
kvæmari stöðlun aðferðar og áhrifaþátta.
120
LÆKNANEMINN • 1. tbl. 1998, 51. árg.