Bændablaðið - 24.08.2023, Qupperneq 50

50 Bændablaðið | Fimmtudagur 24. ágúst 2023
Bændasamtökin gengu til endur-
skoðunar á búvörusamningum á
þeim forsendum að landbúnaður
sé ein af grunnstoðum íslensk
samfélags, og að meginhlutverk
atvinnugreinarinnar sé framleiðsla
á fjölbreyttum búvörum með
áherslu á að byggja undir
grunn fæðuöryggis, styrkja
áfallaþol samfélagsins, viðhalda
matvælaöryggi og stuðla að
sjálfbærni.
Búvörulög
Búvörulög leggja grunn að starfs-
skilyrðum landbúnaðarins. Eitt af
meginmarkmiðum búvörulaga er
að stuðla að framförum og aukinni
hagkvæmni í framleiðslu, vinnslu
og sölu búvara til hagsbóta fyrir
framleiðendur og neytendur.
Í búvörulögum segir enn
fremur að kjör þeirra sem stunda
landbúnað skuli vera í sem nánustu
samræmi við kjör annarra stétta.
Þetta hefur verið eitt af
leiðarljósum í kröfum BÍ við
endurskoðun samninganna.
Búvörusamningar
Búvörusamningar eru gerðir á
grundvelli búvörulaga og er með
samningunum heimilt að semja um
framleiðsluskilyrði, stuðning og
stjórn á magni búvara. Í samræmi við
búvörulögin eru það Bændasamtökin
sem fara með fyrirsvar framleiðenda.
Í markmiðum búvörusamninga
kemur fram að bændur skuldbinda
sig til að framleiða landbúnaðar-
afurðir og að sameiginlegt markmið
bænda og ríkisvaldsins er að stuðla
að þróun atvinnugreinarinnar. Þá ber
ríkinu að tryggja afkomu bænda og
starfsskilyrði í landbúnaði.
Þjóðaröryggisstefna
Markmið þjóðaröryggisstefnu er
að tryggja sjálfstæði, fullveldi og
friðhelgi landamæra Íslands, öryggi
borgaranna og vernd stjórnkerfis og
grunnvirkja samfélagsins.
Hún felur m.a. í sér að stjórn-
völdum ber að vernda mikilvæga
innviði og styrkja áfallaþol sam-
félagsins út frá fæðu- og matvæla-
öryggi. Alþingi hefur einnig í
sömu stefnu sett sér það markmið
á alþjóðavettvangi að berjast
gegn hungri.
Áherslur stjórnvalda
Við upphaf samningaviðræðna
gerðu Bændasamtökin ráð fyrir
því að áherslur stjórnvalda myndu
byggja á því sem kemur fram í
stjórnarsáttmála og nýlega sam-
þykktri landbúnaðarstefnu til ársins
2040 og að þær áherslur myndu
endurspeglast í fjármálaáætlun
fyrir árin 2024-2028. Það er hins
vegar ekki endilega raunin en í
fjármálaáætluninni er ekki gert
ráð fyrir frekari framlögum í
búvörusamninga.
Hefur þessi afstaða stjórnvalda
komið fulltrúum bænda verulega
á óvart enda telur BÍ það ekki
vera í samræmi við búvörulög eða
stjórnarsáttmálann. Auk þess sem slík
nálgun er ekki líkleg til árangurs eigi
að ná markmiðum nýsamþykktrar
landbúnaðarstefnu til ársins 2040.
Stjórnarsáttmáli
Í stjórnarsáttmála má finna eftirfarandi
áherslur varðandi landbúnað:
Sett verða metnaðarfull markmið
um að auka hlutfall hollra og
næringarríkra innlendra matvæla til
að treysta fæðuöryggi. Með öflugri,
innlendri matvælaframleiðslu
er stuðlað að heilnæmi matvara
og auknu matvælaöryggi til að
viðhalda góðri stöðu Íslands
varðandi sýklalyfjaónæmi. Tryggja
þarf framhald aðgerðaáætlunar
um matvælaöryggi og vernd
búfjárstofna. Við endurskoðun
búvörusamninga verður lögð áhersla
á að tryggja fæðuöryggi á Íslandi
með því að efla innlenda land-
búnaðarframleiðslu. Stuðningur
hins opinbera verður samhæfður
með það að markmiði að styrkja
og fjölga stoðum landbúnaðar
á grunni sjálfbærrar nýtingar
í þágu loftslagsmála, umhverfis
og náttúruverndar og fjölbreytni
í ræktun. Aukinni framleiðslu á
grænmeti verður náð með föstu
niðurgreiðsluhlutfalli á raforkuverði
til ylræktar og sérstökum stuðningi við
útiræktun í gegnum búvörusamninga.
Mótuð verður heildstæð, tímasett
aðgerðaáætlun til eflingar lífrænnar
framleiðslu og akuryrkju.
Landbúnaðarstefnan
Þann 1. júní síðastliðinn urðu
tímamót þegar Alþingi samþykkti
í fyrsta skipti þingsályktun um
landbúnaðarstefnu, en þeirri stefnu
er ætlað að móta stefnu fyrir
atvinnugreinina til ársins 2040.
Landbúnaðarstefnan er sett með því
meginmarkmiði að efla og styðja
íslenskan landbúnað og styrkja stoðir
hans til framtíðar með sjálfbæra
þróun að leiðarljósi.
Jafnframt kemur fram í stefnunni
að framtíðarsýn í landbúnaði taki
meðal annars til samfélags og
samkeppnishæfni sem felst til að
mynda í því að:
• tryggja fæðuöryggi og að
landnotkun utan þéttbýlis feli í sér
vernd góðs landbúnaðarlands
• að framleiðsla verði arðbær
og samkeppnishæf og tryggi
byggðafestu og uppbyggingu
þekkingar í samfélagi
• að eðlileg nýliðun og kynslóða-
skipti í landbúnaði verði tryggð.
AF VETTVANGI BÆNDASAMTAKANNA
Endurskoðun búvörusamninga 2023:
Á hverju byggir samtalið?
Í núgildandi búvörusamningum er tiltekið að síðari endurskoðun eigi að
fara fram á árinu 2023. Formlegar viðræður hófust seinni partinn í mars
2023 og við upphaf sumars var búið að funda um áherslumál allra búgreina
sem aðkomu eiga að búvörusamningum. Bændasamtökin hafa lagt upp í
viðræðurnar annars vegar á þeim lagalega ramma sem búvörusamningar
byggja á og hins vegar út frá áherslum stjórnvalda sem koma m.a. fram í
stjórnarsáttmála, landbúnaðarstefnu og fjármálaáætlun 2024-2028.

M
ik
ilv
æ
g
ve
rk
ef
ni
Fo
rg
an
gu
r
2a. Niðurfelling tolla frá 3.
ríkjum.
Niðurfelling tolla hafi ekki neikvæð
áhrif á verð og/eða framboð íslenskra
landbúnaðarvara. 
2b. Eftirlit með tollframkvæmd
Raunverulegt og virkt eftirlit verði
með framkvæmd tollverndar.
2c. WTO
Tryggt verði að tollverndin skili sínu
markmiði.  Uppfæra þarf magntolla/
verðtolla (uppf. 1995)
2d. ESB tollkvótar
Tryggt verði  að  umfang þeirra verði
endurskoðað.
1a. Viðbrögð við tíma-
bundnum aðfangahækkunum
Beinn stuðningur við innlenda
framleiðslu á sama grundvelli og
Áburðar- og Sprettgreiðslur 2022.
1b. Til að ná markmiðum land-
búnaðarstefnunnar
• Beinn stuðningur við innlenda
framleiðslu þarf að tryggja afkomu
bænda.
• Aukin framlög til uppbyggingar.

• Nýsköpun og þróun til að auka
útflutningsverðmæti.

• Rannsókn og menntun.

• Allar aðgerðir boðaðar í stefnunni
þurfa að vera að fullu fjármagnaðar.
1. Beinn stuðningur 2. Tollvernd
3a. Upprunamerking
• Tryggja aukinn stuðning
við Íslenskt staðfest.
• Þurfum rg. um kröfur til merkinga
á vörum unnum úr dýrum eða dýra-
afurðum á grundvelli sjónarmiða
um velferð dýra. 
3b. Hagtölusöfnun
landbúnaðarins
Grundvallaratriði að komið verði
á sameiginlegum hagtölugrunni
um allt sem snýr að landbúnaði.
3c. Einföldun regluverks
Nauðsynlegt að slík greining
fari fram.
3d. Hagræðing í
afurðageiranum
Styðjum markmið þess svo lengi
sem hagræðingin skili sér til
neytenda og bænda
3e. Loftslagsmál
Mikilvægt er að forma með
skýrum hætti þær aðgerðir sem
landbúnaðurinn þarf að ráðast í
til að draga úr losun og tryggja
fjármögnun.
3f. Tryggingamál
Unnið verði að leið C í skýrslu
starfshóps ráðherra
3g. Eftirlit með innflutningi
Efla þarf eftirlitið til að tryggja
að sömu kröfur séu gerðar
til innfluttra og innlendra land-
búnaðarafurða.
3h. Lágmarksbirgðir
Lágmarksbirgðir verði
skilgreindar af þjóðaröryggisráði
í samræmi við tillögu skýrslu
forsætisráðuneytis
3. Starfsumhverfi
Nautgriparæktin, sauðfjárræktin og garðyrkjan eru með sérstaka samninga um sinn stuðning. Áherslur þessara búgreina hafa
verið á aukið fjármagn inn í búvörusamninga í ljósi þeirra miklu aðfangahækkana sem orðið hafa síðustu misseri. Myndir / smh
Hér má sjá yfirlit yfir helstu aðgerðir.
Landbúnaðar-
stefnan er sett með
því meginmarkmiði að
efla og styðja íslenskan
landbúnað og styrkja
stoðir hans til framtíðar
með sjálfbæra þróun að
leiðarljósi.“