Bændablaðið - 24.08.2023, Blaðsíða 28

28 Bændablaðið | Fimmtudagur 24. ágúst 2023
LÍF&STARF
Garðyrkjubændum stendur nú
þátttaka til boða í verk efninu
Loftslags vænn land búnaður í
fyrsta sinn.
Einungis er þó rými fyrir fimm
græn metisframleiðendur, fyrst
um sinn. Auk garðyrkjubænda
hefur verið auglýst eftir tíu búum í
sauðfjárrækt og/eða nautgriparækt.
Hluti af aðgerðaráætlun
stjórnvalda
Rúm þrjú ár eru síðan verkefnið
var sett af stað en það er hluti
af aðgerðaráætlun stjórnvalda í
loftslagsmálum.Verkefnið gengur í
grundvallar atriðum út á að bændurnir
geri aðgerðaráætlun fyrir búin um að
draga úr losun gróðurhúsalofttegunda
og auka kolefnisbindingu. Boðið
er upp á heildstæða ráðgjöf,
fræðslu og aðhald frá RML, Land-
græðslunni og Skógræktinni – auk
þess sem þátttökustyrkir eru í
boði, styrkir til efnagreininga og
þegar líður á verkefnið aðgerða- og
árangurstengdar greiðslur. Verkefnið
hefst í kringum mánaðamótin
september/október 2023.
„Í raun verður þátttaka bænda með
útiræktað grænmeti með svipuðu
sniði og þeirra sem stunda búfjárrækt
vegna þess hve mikil áhersla er lögð
á jarðræktina í verkefninu eins og
það hefur verið,“ segir Borgar Páll
Bragason hjá RML. „Að sjálfsögðu
verða samt breyttar áherslur hjá
þátttakendum með útiræktað
grænmeti samanborið við þá sem
stunda búfjárrækt
Aðgerðaráætlanir garðyrkjubænda
munu til dæmis örugglega hafa fleiri
markmið sem tengjast því að nýta
landið sem best og hámarka afurðir á
hverja landeiningu á meðan sauðfjár-
og nautgripabændur hafa meira horft
til þess að nýta hvern grip sem best.
Við finnum fyrir miklum áhuga
á verkefninu og ég reikna með að
það haldi áfram með svipuðu sniði
en við höfum ekki tryggt fjármagn
því það náðist ekki að klára þau mál
fyrir sumarfrí en ég reikna með að
það verði klárað á næstu vikum.
Að sögn Borgars eru nú 21 bú sem
komu inn á forsendum sauðfjárræktar
og 23 á forsendum nautgriparæktar.
Mörg þessara búa séu þó með
blandaðan búskap. Hann segir að það
kunni einnig að verða hjá þeim sem
koma inn á forsendum útiræktaðs
grænmetis, að vera í blönduðum
búskap. /smh
Loftslagsvænn landbúnaður:
Garðyrkjubændum
boðin þátttaka
STÁLGRINDARHÚS
STÖÐLUÐ
Stærðir: 80m², 150m², 250m² og 350m²
Stálgrindin er heitgalvaniseruð og er sérsmíðuð fyrir íslenskar aðstæður. Húsin standast
mestu snjó-og vindálagskröfur sem gerðar eru í byggð á Íslandi og henta því sem geymslu-
og vélaskemmur í öllum landshlutum. Húsunum fylgja allar nauðsynlegar teikningar til að fá
byggingarleyfi ásamt teikningum af grunni og vinnuteikningum.
Hafðu samband: bondi@byko.is
Í mörg horn að líta hjá garðyrkjubændum
– Farið um víðan völl í samtali við Axel Sæland, formann garðyrkjubænda
Málefni garðyrkjubænda eru
fjölmörg og í mörg horn að
líta. Axel Sæland, formaður
garðyrkjubænda, fór um víðan
völl í samtali við Bændablaðið um
starfsemi og áherslur félagsins.
Nú í lok ágúst munu formenn
og framkvæmdastjórar norrænu
ylræktarsambandanna heimsækja
garðyrkjubændur hérlendis.
„Garðyrkjubændur í ylrækt
eiga í góðu samstarfi við kollega
sína á Norðurlöndunum þar sem
við hittumst árlega, í hverju landi
fyrir sig, og í ár erum við í hlutverki
gestgjafans. Helsta umræðuefni
okkar verður að fræðast um hverslags
samninga stjórnvöld hafa gert við
greinina, hvaða ívilnanir eru í gangi
og hvað er gert til að vernda innlenda
framleiðslu í hverju landi fyrir
sig.“ Axel segir fundina mikilvæga
garðyrkjubændum til þess að miðla
þekkingu manna á milli og að halda
góðu samstarfi við garðyrkjubændur
á Norðurlöndunum.
Íslenskt grænmeti vinsæl vara
Axel segir að íslenskt grænmeti
sé vinsæl vara hjá landsmönnum,
vörurnar seljast vel í búðum landsins
og neytendur vilji íslenska vöru.
„Það er meiri eftirspurn heldur en
framboð eftir íslensku grænmeti
hérlendis og vonir standa til að
geta annað eftirspurn markaðarins
í framtíðinni. Við erum nálægt
því að fullnægja eftirspurn eftir
ákveðnum tegundum, t.d. gúrku og
rófum og að mestu leyti eftirspurn
eftir salati hérlendis. Töluvert vantar
þó upp á til að anna eftirspurn eftir
papriku, gulrótum, tómötum og
jarðarberjum.“
Talið berst að stuðningi ríkisins
við garðyrkjubændur en þau
málefni hafa mikið verið rædd
að undanförnu nú þegar seinni
endurskoðun á búvörusamningum
stendur yfir. Axel telur núverandi
samninga garðyrkjubænda við
ríkið ekki til þess fallna að hvetja
til nýliðunar í greininni né til þess
að auka framleiðslu. „Það hafa
fáir nýliðar komið inn í greinina á
síðustu árum, sem er miður því við
viljum gera betur og við viljum geta
annað eftirspurn markaðarins sem
er svo sannarlega til staðar. Til að
fólk sjái tækifæri í því að fara út í
þessa starfsemi þá þarf að vera meiri
fyrirsjáanleiki í samningum við ríkið,
en miðað við núverandi kerfi þá er
hvatinn ekki til staðar.”
Núverandi fyrirkomulag
gengur ekki upp
Núverandi fyrirkomulag felur í sér
að stuðningur ríkisins deilist jafnt
á milli allra starfandi garðyrkju-
bænda. Ef bætt er við framleiðsluna
eða nýir aðilar taka til starfa minnkar
því hlutfallslega stuðningurinn við
hvern og einn, sem gerir rekstrar-
skilyrði erfiðari. Það samræmist
ekki þeim áherslum sem stjórnvöld
hafa talað fyrir, að auka innlenda
grænmetisframleiðslu um allt
að fjórðung. „Það skiptir okkur
gríðarlega miklu máli að fá viður-
kenningu stjórnvalda á því að
núverandi fyrirkomulag gengur ekki
upp. Garðyrkjubændur hafa óskað
eftir því að stuðningurinn verði í
formi fastrar prósentu eða fastrar
greiðslu á hvern hektara.“
Fyrri endurskoðun búvöru-
samninganna fór fram árið 2020 og
þá var stuðningur aukinn um 200
milljónir. Atvinnugreinin svaraði
því strax með byggingu á 13
þúsund fermetrum af gróðurhúsum
og aukinni framleiðslu. Núverandi
samningar gilda til ársins 2026, eftir
það verður samið upp á nýtt.
Kolefnisspor grænmetis reiknað
Þær breytingar sem eiga sér stað
í heiminum í dag með yfirvofandi
loftslagsvá og aukinni áherslu
á umhverfissjónarmið er enn
mikilvægara að framleiðendur skoði
hvað þeir geti gert til að minnka
kolefnisspor sitt og hvernig hægt sé
að draga úr losun CO2. Í því samhengi
greinir Axel frá sameiginlegu verkefni
garðyrkjubænda og Matís þar sem
unnið er að því að reikna nákvæmlega
út kolefnisspor ræktunar á íslensku
grænmeti. „Þetta eru mikilvægar
upplýsingar fyrir framtíðina, að
ræktendur viti sitt kolefnispor.
Ég hef fulla trú á því að í fram-
tíðinni munu reglugerðir kveða á um
slíkar merkingar grænmetis.
Það sem stingur í stúf er að reglur
kveða á um að ekki megi byrja að
telja kolefnisspor fyrr en varan sé lent
hérlendis, en við vitum að flutningur
vörunnar er stór hluti kolefnissporsins
– sem er talin í sínu heimalandi.
Kolefnisspor erlendrar vöru telur
því eingöngu frá Keflavíkurflugvelli
til markaðar hérlendis.“ Axel leggur
áherslu á að það verði að gera slíkt
hið sama erlendis, það verði að finna
út kolefnisspor grænmetis sem ræktað
er erlendis, til að sjá samanburðinn.
Hann greinir einnig frá því að
ræktendur erlendis eru hugsi yfir því
hvers vegna verið sé að framleiða
svo mikið fyrir erlendan markað, því
það mun koma að því að þeir þurfi
að bregðast við því hversu mikið
kolefnisspor þeir séu að skilja eftir sig.
Umhverfisávinningur af aukinni
framleiðslu innanlands
Axel telur það ljóst að það gæti falið
í sér mikinn umhverfisávinning af
aukinni framleiðslu innanlands.
Það sé hagstæðara að framleiða
vöruna sem næst neytandanum og
minnka þannig vöruflutninga sem
skilji eftir sig stórt kolefnisspor auk
þess að vinna gegn markmiðum um
minni umhverfismengun.
Uppskera á grænkáli. Mynd / smh
Axel Sæland, formaður garðyrkju­
bænda, segir að íslenskt grænmeti
sé vinsæl vara hjá landsmönnum,
vörurnar seljast vel í búðum landsins
og neytendur vilji íslenska vöru.
Þórdís Anna Gylfadóttir
thordisannag@gmail.com