Bændablaðið - 19.10.2023, Qupperneq 2

FRÉTTIR
FRAMKVÆMDA
DAGAR
17. - 28. október
Hjólbörur - Saltsteinahaldarar - Fóðurvagnar - Fóðurtrog
Brynningarskálar - Hengi fyrir reiðtygi - Drykkjartrog
Stígvél - Gúmmímottur í hesthús - Hnakkastatíf - Vinnu-
hanskar - Vinnugallar - Multifan viftur og stýringar - Skóflur
Fötur og balar - Stíugafflar - Kústar og margt margt fleira
Fjöldi rekstrar-
vara á tilboði 20%
afsláttur
Verðmæt vara þróuð úr
vannýttu hráefni
Mikið fellur til í íslenskri
garðyrkju sem afskurður og er
ekki nýtt í dag nema í besta falli
sem úrgangur til moltugerðar.
Hjá Matís hefur verið unnið að því
að þróa verðmæta vöru úr þessu
vannýtta hráefni.
Komið hefur í ljós við efna­
greiningar á þessum úrgangi að
hann er ríkur af ýmsum verðmætum
efnum; trefjum, lífvirkum efnum,
bragð­ og lyktaref um, vítamínum
og steinefnum. Niðurstöður
greininganna benda til að heildar­
magn steinefna sé ekki minna
í hliðarafurðunum en í sjálfri
uppskerunni. Eva Margrét Jónudóttir,
verkefnastjóri hjá Matís, segir að
það sé tími til kominn að fara að
huga að fullvinnslu garðyrkjuafurða,
eins og tíðkist til dæmis í fiskvinnslu
og í æ meira mæli í kjötvinnslu. Til
að sýna fram á möguleika þessa
hráefnis hefur verið þróuð tiltekin
vara hjá Matís, kryddblanda
sem er hugsuð til notkunar í
kjötbollugerð og inniheldur
frostþurrkaðar hliðarafurðir úr
grænmetisframleiðslu.
Með notkun á blöndunni sé
verið að einfalda eldamennskuna,
bæta næringarinnihald og á sama
tíma nýta hliðarafurðir sem annars
færu til spillis. Vöruþróunin sé ekki
séríslensk uppfinning, sams konar
vörur séu til hér í verslunum en hafi
ekki verið mjög áberandi á Íslandi
– og alls engin innlend framleiðsla.
Eva segir að hjá Matís sé ekki
ætlunin að framleiða eða selja þessa
vöru. „Þetta er eingöngu hugmynd
að uppskrift og vinnsluferli sem við
setjum fram og hver sem vill má
nýta eða þróa áfram eftir sínu höfði,“
segir hún. Um samstarfsverkefni
er að ræða með Orkídeu og
Bændasamtökum Íslands, en það
var styrkt af Matvælasjóði. /smh
Nánar er fjallað um
verkefnið á blaðsíðu 32–32.
Ungir bændur:
Allt sem gæti farið í
laun fer í að borga vexti
– Óskar engum að fara í landbúnað
Þórólfur Ómar Óskarsson,
kúabóndi í Grænuhlíð í Eyjafirði,
sér enga framtíð í landbúnaði eins
og vaxtaumhverfið er núna og sér
fram á að hætta búskap. Hann
hefur rekið búið með eiginkonu
sinni frá 2012.
„Ég er búinn að gera upp hug
minn – ég mun ekki verða bóndi
áfram nema ég geti byggt upp búið.
Ég er bara 36 ára gamall og get
farið að gera eitthvað annað,“ segir
Þórólfur. Stöðug uppbyggingar­ og
viðhaldsþörf fylgi búskap, en hann
sér ekki fram á að geta haldið áfram
uppbyggingu eins og vextir eru
núna. Þórólfur verður með erindi á
baráttufundi Samtaka ungra bænda
sem greint er frá hér á síðunni.
„Það er engin afkoma í greininni
– það er ekkert eftir. Til hvers erum
við þá að þessu? Það er engin framtíð
í þessu og við ætlum ekki að láta
bjóða okkur þetta endalaust. Það er
engin nýliðun í svona umhverfi og
ég óska engum að fara út í landbúnað
eins og staðan er í dag – og ráðlegg
engum að gera það,“ segir Þórólfur
með áherslu.
„Ég er ekki tilbúinn að fórna
fjölskyldulífi áfram. Ég vanræki
vinina, ég vanræki öll mín áhugamál,
vanræki fjölskylduna, hjónabandið
og heimilislífið af því að ég er
alltaf að vinna. Þetta er óboðlegt
og ósanngjarnt.“ Bæði hjónin eru
með fulla vinnu af búskapnum og
segir hann ekkert svigrúm til að
sækja vinnu utan bús, enda álagið
mjög mikið.
Landbúnaður fjárfrekur
rekstur
„Óverðtryggðir vextir hafa hækkað
um rúmlega hundrað prósent. Það
þýðir að eitthvað sem kostaði mig
hundrað þúsund krónur að skulda
fyrir tveimur árum síðan kostar
tvö hundruð þúsund að skulda í
dag. Þegar þú ert í rekstri sem er
fjárfrekur, eins og kúabúskapur og
allur landbúnaður í sjálfu sér, þá bítur
svona helvíti fast.“
Þórólfur segir vandamál bænda
ekki vera að virði búanna sé
komið undir skuldirnar, heldur sé
lausafjárvandinn gríðarlegur.
„Það fer allt sem mögulega gæti
farið í að borga sér laun eða vera með
einhvern í vinnu í að borga vexti.“
Hann kallar eftir því að bændum
verði boðið að taka lán á vaxtakjörum
öðrum en þeim sem stýrivextir
Seðlabankans segi til um. Þær lausnir
sem bankarnir bjóði, þ.e. að lengja
í lánum eða breyta yfir í verðtryggt,
séu ekki aðlaðandi. Þórólfur fullyrðir
að hvergi í Evrópu búi bændur við
jafn óhagstæð lánakjör. „Þetta erum
við að keppa við í innflutningi. Það
er eins og öllum sé drullusama um
íslenskan landbúnað.“
Vanfjárfesting í landbúnaði
Þórólfur hóf búskap árið 2012 í
félagsbúi með foreldrum sínum, en í
Grænuhlíð er stórt kúabú með nálægt
450 þúsund lítra mjólkurframleiðslu á
ári. Tveimur árum síðar keyptu ungu
hjónin allan búreksturinn og fóru í
kjölfarið í töluverða uppbyggingu.
Því fylgdi hagræði en hann sér ekki
fram á að geta haldið áfram frekari
uppbyggingu. „Ef eitthvað er, þá er
vanfjárfesting í landbúnaði. Bændur
standa frammi fyrir því að þurfa að
endurnýja mikið af fjósum ef á að
halda uppi sömu framleiðslu.
Það þarf að viðhalda fjárfestingu
í greininni og það að bændur hafi
offjárfest er della. Við búum við
strangar kröfur í aðbúnaði dýra, sem
er gott og blessað. Ég held að það
hefði þurft að fylgja þessum kröfum
sem voru settar á sínum tíma meiri
peningar til uppbyggingar.“
/ÁL
„Það er eins og öllum sé drullusama um íslenskan landbúnað,“ segir Þórólfur
Ómar Óskarsson, sem hyggst hætta kúabúskap. Mynd / Aðsend
Berjast fyrir lífi
sínu og sveitanna
Staða bænda hefur sjaldan verið
verri, enda hátt vaxtastig og lausa-
fjárskortur farin að bíta í. Nýliðar
eru meðal þeirra sem finna mest
fyrir ástandinu. Ungir bændur
segja stjórnvöld ekki standa við
gefin loforð.
Samtök ungra bænda (SUB)
hafa blásið til baráttufundar fyrir
lífsnauðsynlegum breytingum á
skilyrðum landbúnaðar. Steinþór Logi
Arnarsson, formaður SUB, hvetur alla
sem vettlingi geta valdið til að mæta
í Salinn í Kópavogi fimmtudaginn
26. október næstkomandi. Hann
segir nýliða í greininni standa
frammi fyrir nánast ókleifum hamri
hvað varðar fjárfestingarkostnað og
rekstrarumhverfi.
Tækifæri til lengri framtíðar
„Aðallega erum við að vonast til
þess að fundurinn verði til þess
að stjórnmálin bæði heyri og sjái
betur en þau hafa gert. Við erum
líka að vonast til þess að hann blási
ungum bændum kjark í brjóst,“
segir Steinþór, því þrátt fyrir erfitt
ástand eigi íslenskur landbúnaður
tækifæri til lengri framtíðar. Í því
samhengi nefnir hann að Ísland búi
yfir dýrmætu forskoti hvað varðar
vaxandi kröfur í umhverfisþáttum,
vistvæna orkugjafa, heilnæmi
matvæla, afdráttarlausar kröfur um
dýravelferð og margt fleira.
„Ungir bændur vilja grípa
þessi tækifæri – bæði fyrir sig og
samfélagið. Það getur samt aldrei
orðið nema okkur séu tryggð eðlileg
laun fyrir búreksturinn. Þess vegna
efnum við til þessa baráttufundar
með kröfuna um „laun fyrir lífi“ í
fylkingarbrjósti.“ Laun sem duga
fyrir daglegu lífi ungra bænda tryggi
um leið áframhaldandi líf til sveita,
sem skipti fæðuöryggi, menningu og
fegurð landsins miklu máli. Steinþór
segir unga bændur vilja vera jákvæða
og bjartsýna og forðist því að tala
um andhverfuna – að dauðar sveitir
séu ávísun á dautt land. „En nú er ég
samt búinn að segja það upphátt og
opinberlega.“
Getum ekki treyst á aðra
Hann bendir á að allt sé í heiminum
hverfult. Nýleg dæmi eins og
Covid­19 heimsfaraldurinn og
stríðsátök í Úkraínu sýni að í
hremmingum sé „hver þjóð sé ber
að baki nema sér bændur eigi“. Nú
gæti óstöðugleika á heimsvísu vegna
loftslagsbreytinga, stríðsátaka og
vaxandi sýklalyfjaónæmi sem ógni
heilsu mannkyns.
Steinþór skorar á bændur að
mæta til fundarins, þótt þeir eigi um
langan veg að fara. Þá hvetur hann
stjórnmálamenn til að koma til að
öðlast skilning á stöðunni og sjá
hvaða afleiðingar það muni hafa að
aðhafast ekkert. Fundurinn verður frá
13 til 16 og er öllum opinn. Þá verður
streymt á Facebook­síðu SUB fyrir
þá sem eiga ekki heimangengt.
/ÁL
Steinþór Logi Arnarsson.
Nýliðun er forsenda byggðafestu. Mynd úr Landeyjum. Mynd / ÁL