Úrval - 01.05.1967, Side 15

GEYSILEGT VATNSMAGN UNDIR...
13
burt saltinu úr þessum saltmeng-
aða jarðvegi þarf enn meira vatn
frá djúpum brunnum, og þannig
eykst þessi illa hringrás og magnast.
Til þess að unnt sé að hamla gegn
auknu saltmagni í jarðveginum,
þarf að hafa eftirlit með og stjórn
á neðanjarðarvatnsborðinu, full-
komið framræslukerfi og stjórn á
vatnsmagni því, sem berst upp á
yfirborðið frá gröfnum brunnum.
Það er sem sagt þörf fyrir heil-
brigðari og heillavænlegri áveitu-
tækni.
Það er um enn eitt vandamál að
ræða, sem taka þyrfti til við vatns-
vinnslu í Sahara. Það er sú stað-
reynd, að yfirleitt er um hárná-
kvæmt jafnvægi að ræða við eðli-
legar aðstæður í eyðimörkinni, hvað
burtrennsli og aðrennsli neðan-
jarðarvatnsins snertir. Yfirleitt er
ekki um mikið aðrennslismagn að
ræða, og vatnsvinnslan í stórum
stíl gæti auðveldlega farið fram úr
slíku aðrennslis magni. Komi slíkt
fyrir, verður að ná vatninu með
dælum. Af skiljanlegum ástæðum
virðist slík vinnsla neðanjarðar-
vatns vera mjög vafasamt fyrirtæki
í Saharaeyðimörkinni.
Þessi skoðun er byggð á þeirri út-
breiddu trú í Sahara, að það sé
þýðingarmikið að viðhalda háum
brunnþrýstingi til þess að tryggja,
að vatnið geti runnið upp á yfir-
borð jarðar, án þess að því sé dælt
þangað. Helztu rökin að baki þeirrar
skoðunar eru þau, að orkulindirn-
ar í Sahara séu of litlar til þess að
réttlæta, að gripið sé til þess að dæla
upp vatninu að óþörfu. Einnig er
lögð áherzla á það, að brunnvatns-
þrýstingurinn sé eðlilegt jafnvægi
milli aðrennslis og brottrennslis
vatnsins. í samræmi við þann hugs-
anagang merkir talsvert minnkandi
brunnvatnsþrýstingur hið sama og
rányrkja, sem eyði neðanjarðar-
vatnsbirgðunum, eina vatnsvara-
forða Sahara.
En nú hefnr komið fram ný skoð-
un í þessu efni, og er ég fylgjandi
henni. Samkvæmt henni er það álit-
ið heppilega að nota sem fyrst
brunnvatnsþrýsting hverrar borholu
og grípa svo til dælunnar og ná
vatninu á þann hátt upp, þegar
þrýstingurinn lækkar. Hinn mikli
kostur við slíka vatnsvinnslutækni
er fólginn í því, að þannig verð-
ur komið í veg fyrir það vatnstap,
sem verður við uppgufun og eðlilegt
brottrennsli neðanjarðarvatns. Þetta
þýðir í raun og veru, að það er sett-
ur tappi í brottrennslisrör brunnsins,
svo að það eru mennirnir, sem ráða
því, hversu mikið vatn er tekið úr
brunninum. Rökin að baki þessarar
skoðunar hafa styrkzt vegna olíu-
fundanna í Saharaeyðimörkinni á
síðustu árum, en þar hafa fengizt
sannanir fyrir því, að eyðimörkin
hefur sjálf yfir að ráða gnægð orku
til þess að knýja vatnsdælurnar.
Gerum ráð fyrir því, að hæð
vatnsæðar sé vísvitandi lækkuð úr
borunarþrýstingi, sem getur komíð
vatninu 10 metra upp yfir yfirborð
jarðar, niður í þá vatnshæð, sem
hagkvæm væri fyrir dælingu, t.d.
40 metra undir yfirborðinu, þ.e.
lækkun, sem nemur samtals 50
metrum. Uppgufunin ein gæti svar-
að til 30 metra, ef borunarþrýsting-
urinn hefði ekki vísvitandi verið