Úrval - 01.08.1970, Qupperneq 79

EÐALSTEINAR OG SAGNIR UM ÞÁ
77
Demantar hafa löngum töfrað
mennina vegna fegurðar sinnar og
verðgildis og þeir voru snemma
taldir búa yfir töframætti. Þeirra
er getið í Biblíunni, en fyrstir munu
Grikkir hafa eignað þeim töframátt.
Á sjöundu öld fyrir Krist gerðu
þeir sér kerfi, sem tengdi gimsteina
stjörnumerkjunum og tóku að nota
þá sem verndargripi. Varð þá sú
gimsteinategund bezt fallin til
verndar, sem tengd var stjörnu-
merki fæðingarmánaðar mannsins.
Demantar tilheyrðu hrútsmerkinu
og þeir, sem áttu fæðingardag und-
ir því merki, áttu að vera ákaf-
lyndir, hugdjarfir, einþykkir, haldn-
ir ævintýraþrá og stundum ógætn-
ir. Demantur veitir sakleysi, hrein-
leika, þrek og hjúskapartryggð, er
vörn gegn göldrum, martröð og
flestum illum öflum, en þeir missa
kraft sinn ef sá, sem ber þá er
drukkinn, og verða bölvaldar séu
þeir teknir með valdi eða á óheið-
arlegan hátt. Eigi þeir að koma að
fullu gagni verða þeir að vera gjöf,
sem aldrei er skipt á eða lánuð og
ekki vekur ágirnd.
Stærsti demantur, sem vitað er
um, er Cullinan-demanturinn, sem
fannst í Suður-Afríku 1905 og veg-
ur 3032 karöt, eða þrisvar sinnum
meira en hinn frægi Koh-i-nooor
demantur, sem fannst í Indlandi og
nú er í einni af kórónum Breta-
drottningar. Sumir telja hann feg-
urstan allra demanta. Það var
Austur-Indía-félagið, sem færði
Viktoríu drottningu hann að gjöf
1850.
Stórir demantar finnast sjaldan
og megnið af öllum demöntum, sem
úr námunum koma, eru notaðir til
iðnaðar. Þeir stærstu finnast að
jafnaði næst yfirborði jarðar, en
smækka eftir því sem neðar dreg-
ur. Það var t. d. námustjóri, sem
gróf Cullinan-demantinn upp með
vasahnífnum sínum.
Á dögum Elísabetar I. Breta-
drottningar komst það í tízku að
sauma gimsteina á fatnað. Sagt er
að hertogi einn hafi mætt í brúð-
kaupi Karls I. Bretakonungs í föt-
um, sem alsett voru dýrum stein-
um og þá notuðu karlmenn bæði
eyrnalokka og margs konar aðra
skartgripi. Einn brezkur sendiherra
í Madrid fékk alltaf demantsháls-
festi. konu sinnar að láni við hátíð-
leg tækifæri til að hafa fyrir hatt-
band. í lok sautjándu aldar tóku
karlmennirnir að fækka skartgrip-
um sínum, létu sér nægja að hafa
demantshnappa á fötunum. En kon-
urnar héldu áfram að hlaða á sig
skartinu og karlmennirnir að hlaða
því á þær.
Nú lesum við í blöðum, að af
kvikmyndaleikkonum og auð-
mannafrúm sé stolið skartgripum
fyrir fleiri milljónir króna og blaða-
menn gera sér mat úr því, hvort
stærri séu gimsteinarnir, sem Ric-
hard Burton gefur Elisabet Taylor
eða þeir, sem Onassis gefur Jaque-
line sinni og virðist hvorug neitt
feimin við að auglýsa ríkidæmi sitt
sem rækilegast. Flestum finnst, að
þegar svo er komið, séu skartgrip-
irnir naumast lengur prýði, heldur
auglýsing. í konungsættum og
gömlum aðalsættum hafa víða safn-
azt saman ógrynni af skartgripum,
margir þeirra hafa verið gjafir milli