Úrval - 01.08.1970, Side 121

NJÓSNARINN SEM SKIPTI UM SKOÐUN
119
ar aðstæður frá mjög sérstæðum
sjónarhól, eftir því sem samskipti
hans og bandarísku rannsóknarlög-
reglumannanna urðu nánari. Hann
hafði þannig aðstöðu, að hann gat
virt fyrir sér Sovétríkin með aug-
um rússnesks leyniþjónustumanns
og Bandaríkin með augum manns,
er starfaði með bandarísku Al-
ríkislögreglunni. Með sjálfum sér
fór hann að bera saman þessi tvö
þjóðfélög, sem getið höfðu af sér
KGB (rússnesku njósna- og leyni-
þíónustuna) og FBI (bandarísku al-
ríkisrannsóknarlögregluna).
Hann gerði samanburð á aðstöðu
til njósna í Bandaríkjunum, semvar
blátt áfram fáránlega auðveld. En
hins vegar var aðstaðan til njósna
í Sovétrikjunum, sem var svo erfið,
að nmsnir voru næstum því ófram-
kvæmanlegar þar. f Bandaríkjun-
um gat hvorki hin almenna lög-
regla né Alríkislögreglan ráðið því
og haft eftirlit með því, hvar fólk
bió, vann eða ferðaðist. í Sovét-
ríkiunum gat enginn búið, unnið
né ferðazt. nokkurs staðar án sam-
þykkis KGB.
Fyrst eftir að Tuomi kom til
Bandaríkjanna, hafði hann fylgzt af
athygli með lagaflækjum þeim, sem
hinn dæmdi nauðgari Caryl Chess-
man beitti til þess að fresta af-
tökunni í gasklefanum. Og Tuomi
hafði fyllzt gremju. En smám sam-
an breyttist fyrirlitning hans í lotn-
ingarfulla virðingu. Hann dró þá
ályktun af máli þessu, að hið banda-
ríska réttarfarskerfi væri í raun og
veru ekki síður til þess að vernda
hina saklausu en til þess að hegna
hinum seku. Hann minntist þess
eina réttarhalds, sem hann hafði
orðið vitni að í Sovétríkjunum: Einn
af liðsforingjum KGB, sem drepið
hafði prófessor nokkurn, var sýkn-
aður, og saklaus vörubílstjóri var
dæmdur sekur fyrir þennan glæp.
Minning þessi vakti með honum nið-
urbyrgða gremju, sem hann hafði
aldrei viðurkennt fyrr.
Alla sína ævi í Sovétríkjunum
hafði Tuomi tekið hinum kommún-
isku loforðum um frelsi og góð lífs-
skilyrði í framtíðinni sem góða og
gilda vöru. Hann hafði trúað því,
að skyndihandtökur þær, hreins-
anir og fjöldadráp, sem KGB stóð
að, væru ógeðfelldar en samt nauð-
synlegar aðfarir, sem þjónuðu göf-
ugum tilgangi. En raunveruleiki nú-
tímalífs í Bandaríkjunum, sem hann
varð að horfast í augu við og við-
urkenna, hafði eytt þessum ímynd-
unum. Hér fyrir fundust raunveru-
lega nú þegar þau mannréttindi og
tækifæri og það einstaklingsfrelsi,
sem var algerlega óhugsanlegt í
Sovétríkjunum. Fyrir flesta Banda-
ríkjamenn var frelsi frá ótta og
skorti ekki nein hugmyndafræðileg
kenning heldur raunveruleikinn
sjálfur. Tuomi sá ekki þau „sáð-
korn sjálfseyðingarinnar" í kröfu-
hrópum og ólgandi óróa bandarísks
þjóðfélags, sem marxisminn eign-
aði því. Nú fannst honum björgun
mannkynsins vera komin undir lýð-
ræðislegri þróun.
Hann fann alls ekki til trúarof-
stækis þess manns, sem hefur
skyndilega tekið nýja trú, né var
hann heldur haldinn kreddutrú hins
trúaða, sem tekið hefur trú sína að
erfðum án þess að íhuga hana nán-