Goðasteinn - 01.06.1977, Side 98

Margir renna þeir saman í stærri læki og falla sumir til árinnar í
djúpum gljúfrum, þröngum og skuggalegum.
Sjálf höfuðáin, Geirlandsá, fellur langan veg i djúpu gljúfri og
tekur þar á móti gjöldum þeim, er þjónar hennar hafa safnað og
flutt henni, sumir eftir dularfullum og torsóttum leiðum. Þegar áin
kemur fram hjá bænum í Mörtungu, hefur hún sopið mest af því
vatni, sem hún fær, þar til hún skiptir um nafn. Hér brýst hún úr
fjötrum gljúfranna eftir hörð átök við hamratröll og huldar vættir.
Glímuna auglýsti hún oft með drynjandi hljóðum frá fossum og flúð-
um, ekki síst ef norðanátt leið um gljúfrin-
Nú færist yfir ána friður og ró. Hún er frelsinu fegin, getur fært
út kvíarnar, leggur undir sig mikið land, flýtir sér hægt og vinnur
markvisst að þvi að byggja upp landið. Til þess hefur hún næg efni
frá blágrýtisfjöllunum, sem hún brýst um á leið sinni. Af þessum
föngum teppaleggur hún land sitt, en ekki finnst öllum sú voð þjál
undir fótum. Um láglendið líður áin léttum straumi eftir eigin geð-
þótta, oft silfurtær og sendir á kyrrum sumarkvöldum með ljúfum
tónum þakkir til fjallanna, sem lögðu henni föngin í farveginn.
Sá sem hér „slettir slöpum“ átti fyrstu bernskuár sín í nábýli við
Geirlandsá. Bæirnir í Mörtungu stóðu svo sem 50 til 70 faðma frá
brekkubrún, er náði víða snarbrött niður í ána. Þetta umhverfi fól
í sér vissa hættu fyrir yngstu kynslóðina. Barn þurfti ekki langan
tíma til að hverfa fyrir brúnina, ef af því var litið. Lágum og völtum
fótum var fallhætt í brekkunni og þá fljótfengin ferð niður í ána
Ekki er vitað um slys af þeim sökum.
Ég minnist þess ekki að hafa verið sérstaklega varaður við Geir-
landsá í viðvörun þess, sem bar að varast í umgengni við náttúruna
og menn og málleysingja. Hitt man ég betur, sem elsta kynslóðin
ræddi um Geirlandsá, gljúfrin og næsta umhverfi við bæina. Fólkið
ræddi þetta sín á milli næstum hvíslandi. Einkum voru það vissir
staðir, er umganga skyldi með varúð, þar höfðu þeir, sem fáum var
gefið að sjá, yfirráð. Ef eitthvað ógeðfellt kom fyrir menn eða
skepnur, var huldufólkið að hefna fyrir óleyfilega eða illa umgengni
á þessum stöðum.
Áin sjálf var þó oftast til umræðu, eigi síst hve mörgum hún
hefði valdið fjörtjóni. í Krukkspá sagði að 20 ættu að drukkna í
96
Godasteinn