Ársrit Torfhildar - 01.04.1987, Síða 49

Hverr sá sem tjáir sig harðhjartaðan og er grimmur í skapi,
honum biður hverr maður böls, svo lengi sem hann lifir, en
þegar hann er látinn, spotta hann allir. En sá sem er góður
rnaður og tjáir sig sem góðan rnann, hans lofstír víöfrægja
ókunnir menn um öll lönd, og margir rnenn tala vel um hann.
(Od.: 307)
Þetta er strangur dómur yfir fjölmörgum hetjum Ilíonskviðu, þar
á rneðal þeirn Odysseifi og Díómedesi í skiptum þeirra við Dólon
og 13 sofandi Trójumenn.
í þessu sambandi er fróðlegt að minnast þess þegar Odysseifur
hittir afturgöngu Agamemnons í Draugablótsþætti, en Agamemnon
hafði verið myrtur af eiginkonu sinni. Hann segir: nEn ekki munu
þér banaráð standa af konu þinni, Odysseifur; hin vitra Penelópa
Íkaríusdóttir er skynsamari og góðráðari en svo." (Od.:177) Þarna
virðist liggja að baki hugmynd urn manninn sem skynsemisveru,
áþekk kenningu þeirra Sókratesar og Platóns um að ranglæti og
grimmd stafi af skynsemi- eða þekkingarskorti. Þeir töldu
skynsemina vera þann eiginleika sem greindi manninn frá dýrinu
og í samræmi við það gæti ákafur túlkandi lagt nýjan skilning í
þær fjölmörgu líkingar í Ilíonskviðu þegar hetjunum í brjálæði
bardagans er líkt við villidýr, oftast ljón. Því er ekki að neita
að í báðuni kviðum Hórners tekst hroki og ofbeldi í sameiningu á
við hófstillingu og skynsemi og þeirn lýkur báðum með sigri
síðarnefnda parsins. Sá sigur er að vísu aðeins tímabundinn í
Ilíonskviðu, þeir Akkilles og Príamus láta skynsemina ráða yfir
heiftinni í 12 daga, en 1 lok Odysseiískviðu er það Seifur sjálfur
sem bindur enda á blóðsúthellingarnar og gefur fyrirheit um
fáheyrðan frið:
Með því hinn ágæti Odysseifur hefir hefnt sín á biðlunum,
þá skulu rnenn veita hvorir öðrum tryggðir, og skal hann vera
konungur ávallt; en vér rnunum korna því til vegar, að gleymast
mun sonadrápið og bræðradrápið, skulu menn verða eins góðir
vinir, og áður, en velsæld og fullkominn friður aftur á koma.
(Od.:389)
47