Ársrit Torfhildar - 01.04.1991, Blaðsíða 22

Ársrit Torfhildar
eiginmann. Bitakassakonan í samnefndri sögu er einnig fórnarlamb
einverunnar, og milli þessara tveggja kvenna má greina mikinn
skyldleika og kannski er Dyngjufrúin í Hjartanu systir þeirra.
Einsemd þeirra kemur ekki síst fram í fábreytileikanum; í
smámunalegu nostri og værukærum lifnaðarháttum:
Að svo búnu þvoði hún upp diskana og fór af stökustu
nákvæmni gegnum sérhvert atriði í æfingum sem hún stundaði í
einmanaleikanum: hún snyrti sig vandlega undir nóttina, skreið í
rúmið, lagði handleggina frá sér og beið. (67)
Þannig hegðun gætu þær allar átt sameiginlega: að velta sér upp
úr smámunum í einmanaleika sínum. Einhvers konar einsemd er líka
á ferðinni í titilsögu bókarinnar, þar sem konan reynir að flýja
sorgina, vonleysið, ekki með því að skríða inn í skáp, heldur með því
að vaða út í sjó. Þessi saga fjallar einnig að einhverju leyti um
hjónabandið. Maðurinn er myndavél gerist sennilega í litlu
sjávarþorpi, og svo er einnig með Dæmisögu um hanska, þar sem
Grindavík er sögusviðið í afar sannri þorpsmynd sem dregin er upp.
I Dæmisögu um hanska fléttar Guðbergur saman ríg milli borgar og
bæja; stéttaskiptingu; menntunarleysi á landsbyggðinni og samskipti
Islendinga við amerískan her. Hér er ádeilan sennilega hvað mest,
blönduð háði að sjálfsögðu:
Og klæðist sá einn flíkum sem engin kanalykt er af. Munu þá
margir híma berir. Þó verður hægri höndin fráleitt ber: ýmsir
hafa tekið upp hanskann fyrir herinn og klæðst honum, og vinstri
höndin virðist nú leita að hinum hanskanum. (80)
Rígurinn milli borgar og bæja kemur fram í sambandi við konuna
sem kemur til Grindavíkur í því skyni að selja notuð föt af
reykvískum 'heldrimannasonum'. Stéttaskiptingin sömuleiðis.
Menntunarleysið og smáborgarabragurinn þegar nýr kennari tekur
upp á þeim óskunda að kenna börnunum kynfræði og lesa Jóhannes
úr Kötlum til að forða stúlkunum frá því að lenda í ástandi strax a ð
lokinni fermingu. Adeilan er þó aldrei einhlít og Guðbergur getur
ekki stillt sig um að hæðast að þessum sama kennara, um leið og
hann hæðist að Grindvíkingunum. Engin ádeila er því sett fram án
einhverrar íróníu; ádeilan felst í raun í íróníunni og háðinu, eins og í
Mannsmynd úr biblíunni: "Hún ilmaði af prófum eiginmannsins og
gekk hægum skandinavískum skrefum á tréklossum heim til sín, með
20