Ársrit Torfhildar - 01.04.1991, Side 47

Ársrit Torfhildar
Hringrásin (sem er í samræmi við uppsetninguna): brottför-
heimkoma, dauðinn-óðurinn til gleðinnar. Kaflaheitin kallast á og
ekki síst í síðasta hlutanum sem er nokkurs konar uppgjör
Guðmundar Andra.
OG frásagnarhættinum...
Frásagnaraðferðin í Andra-sögunni er svipuð og í fyrri sögunum.
Sagt er frá í þriðju persónu þátíð. Sjónarhornið er að mestu bundið
við Andra, hann er eina persónan sem fylgt er eftir og við sjáum
samfélagið og atburðina með hans augum. Stíllinn er knappur, það
er stiklað á stóru og alltaf reynt að segja sem mest í sem fæstum
orðum. Persónum er að mestu lýst utanfrá, innri lýsingar eru
takmarkaðar og mikilli dramatíseringu beitt. Það er því ákveðin
fjarlægð við Andra sem verður enn meiri vegna tímans sem er liðinn
frá því hann var og hét (um það bil 1973-4) og þar til sagan er skrifuð.
Flumbrugangur Andra ýtir líka undir fjarlægðina, hann staðnæmist
aldrei. Við kynnumst persónunni ekki í átökum við neitt ákveðið,
hún fæst í raun ekki við neitt og markmið hennar verður sem einföld
tálsýn. Samúð og írónía sögumanns í garð Andra er nokkuð
sveiflukennd. Irónían er einna kaldhamralegust þegar Andri er með
allt á tæru, hugsjónirnar sannleikur. Þetta kemur gleggst í ljós í fyrsta
hlutanum (og er áberandi í Persónum og leikendum). Samúðin
verður meiri þegar Andri hægir á ferð sinni, lítur sér nær eins og
þegar hann fer út á róluvöll með Sif, það er þegar hann líkist
fyrirmynd sinni Guðmundi Andra.
Sagan um Guðmund Andra er fyrstu persónu frásögn þar sem
sögumaður beinir sjónum sínum að sjálfs sín hug sem og sínum
nánustu. Harm er persóna og þátttakandi í sögunni, segir sína sögu
milliliðalaust. En hann er bundinn við að lýsa eigin hug, getur ekki
vitað hugsanir annarra eins og sögumaðurinn í Andra-sögu (þótt hann
takmarki slíka vitneskju). Sögumenn þriðju persónu frásagna hafa
yfirleitt meira vald og yfirsýn í sögunni en sögumenn fyrstu persónu
frásagna. Það kemur þó fyrir að Guðmundur Andri hafi yfir
sögumannsvitneskju að ráða þegar hann segir frá bernsku sinni eða
af foreldrum. Æskuminningarnar snúast mest um átök foreldranna
og uppreisnarsegginn Berta en sjálfur kemur Guðmundur Andri
undarlega lítið við sögu. Það er eins og hann sé fluga á vegg.
45