Ársrit Torfhildar - 01.04.1991, Síða 49

Ársrit Torfhildar
leit að ævintýrum, afhjúpuð. Og Guðmundur Andri kemst lengra
því hann notfærir sér veruhátt skáldsögunnar; með því að skrifa
afhjúpar hann sýnd/rcynd síns eigin lífs, sér samhengið og hringrásina.
En þetta er líka saga um mann sem á í raun enga framtíð fyrir sér,
hann er "bæklaður". Dugir bara til heimabrúks en er samfélaginu núll
og nix, á þar engan bás og er jafnvel ekki heldur atkvæðamikill í litlu
veröldinni sinni. Hann nær tökum á lífi sínu en engu að síður er
hann að sætta sig við "að vera bara með minnið í bókum." Andri og
Bylgja komast ekki hjá því að nauðlenda í íslenskum veruleika sem
ekki er nein samfelld sæla. En þau passa heldur ekki þar inn í og
skjótlega losar hann sig við þau. Kerfið er til ama, hvergi hægt að
vera í friði; ævintýri og veruleikinn ríma ekki saman. Það virðist
aðeins vera möguleiki að draga sig í hlé og leita að hinu smáa.
Samfélagið er því oftar en ekki neikvæð stærð sem gín yfir
einstaklingnum, kaldur geimur sem fylla þarf lífi.
að endingu...
Sagan öll byggist upp af andstæðum og hliðstæðum í formi og
efni sagnanna. Meginandstæðurnar í Andra-sögu eru ævintýri og
hversdagsleiki. Þær skipta líka miklu í sögu Guðmundar Andra en
þó lúta þær enn þýðingarmeiri móthverfum; það er lífi og dauða.
Þess vegna er lífssýn Guðmundar Andra líka sárari, tregafyllri.
Sögurnar takast á við dauðleikann. Andri mátar sig í gerfi, stöður,
samfélagið og vill þannig skapa sér ódauðlega ímynd en Guðmundur
Andri á engan kost á slíkum mátunarklefa. Andri kemur hart niður á
jörðina þegar fyrsta raunverulega hlutverkið hans reynist vera
einhver glæpamannsímynd (200-204). Endirinn er afgerandi.
Lokareplikkurnar eru þannig mjög ólíkar, eiginlega heimsslit í Andra-
sögu en Sagan öll (þ.e. GA-saga) deyr út í óði til gleðinnar, ljúfsárri
lífsjátningu. Hún á sér engan afgerandi endi. Sögu Andra er lokið í
eitt skipti fyrir öll en jafnframt er hún opnuð upp á gátt með því að
flétta inn í hana aðra sögu.
Þroskasögunni er afneitað; aðalpersónu hennar er hafnað sem
fullgildri skáldsagnapersónu. Fyrirmyndin eða frummyndin
(Guðmundur Andri) er þó heldur engin lausn á vanda
nútímamannsins og ekki hægt að tala beinlínis um einhliða afhjúpun
á Andra og hugmyndaheimi hans. Þótt sagan sé á bandi Guðmundar
Andra og nándin við hann öllu meiri er hann ekki 'ídealiseruð'
47